Als ik in het paradijs had geleefd, het paradijs van voor de zondeval, zou ik het dan beter hebben gedaan dan Adam en Eva? Dat is zo’n vraag die met een bepaalde regelmaat door je hoofd gaat. Misschien denk je: zeker weten, ik zou het anders gedaan hebben, beter! Wat zou dat de wereld een boel ellende hebben bespaard. Of je aarzelt en komt er niet zo goed uit, maar je denkt ook: gelukkig sta ik niet voor die keus.

Dat laatste is een vergissing. Je staat wel degelijk voor dezelfde keus. Laat jij God God zijn? Dat is de keus die je moet maken. In deze preek gaat het over de Geest van de waarheid. De grootste waarheid, de belangrijkste waarheid, de waarheid die de schepping draagt is dit: God is God en jij bent mens. De eerste leugen, die van de slang, de satan, ging dan ook hierover: als je van de boom eet zullen je ogen opengaan en zul je als God zijn (Genesis 3:5). En hun ogen gingen ook open maar ze waren niet als God, ze ontdekten juist hun mens zijn, ze merkten dat ze naakt waren. Als je in je blootje voor de spiegel staat ontkom je er niet aan: ik ben een mens.

Maar dan komt Gods Zoon in deze wereld, Jezus. En dan sta je opeens voor dezelfde keus als Adam en Eva: laat ik Hem God zijn? Geloof ik dat Jezus God is? Maar als Hij God is voor mij, dan is Hij mijn liefde waard, dan moet ik me aan zijn geboden houden, dan bepaalt Hij wat goed en kwaad is. Jezus God laten zijn betekent dat ik geen god kan zijn, zelfs niet van mijn eigen leven. De heilige Geest wil je ogen openen voor Jezus en daarmee voor die oude waarheid: God is God en jij bent mens.

Zodra het woord waarheid valt gaat het opeens over grote dingen: goed en kwaad, kennis, leugen, liefde en haat. Zo heeft de evangelist Johannes het in hoofdstuk 15 over twee werelden; ook al van die grote woorden. Rond de waarheid is het al gauw zwart-wit, iets is waar of het is niet waar. In Johannes 15 schets Jezus een wereld die Hem en zijn Vader haat. Maar tussen de regels door blijkt dat er ook een andere wereld is. In die wereld leven zijn leerlingen, Jezus heeft hen immers uit die andere wereld weggeroepen. De wereld waarin zijn leerlingen leven is de wereld waarin mensen Jezus en God liefhebben. Er zijn dus twee werelden, een wereld waarin mensen God liefhebben en een wereld waarin God wordt gehaat. Dat woord haat klinkt best hard. Maakten Adam en Eva niet gewoon een verkeerde keus? En van mensen die niet geloven kun je toch ook niet altijd zeggen dat ze God en Jezus haten? Maar bedenk dat haat geweigerde liefde is. Dat is toch wat er gebeurde bij de zondeval? En dat is toch ook ongeloof? Zodra het woord waarheid valt gaat het opeens over grote dingen: liefde en haat, zondeval en leugen. Maar ook over redding, over evangelie, over Jezus.

Dus wat de Geest van de waarheid doet is getuigen van Jezus: Jezus is Gods Zoon. En daarmee wandelt God opnieuw tussen de mensen. Bij de zondeval wilde de mens god zijn, in Jezus wil God mens zijn. Bij de zondeval stak de mens God naar de kroon, in Jezus deelt God zijn glorie met de mens. Dat is evangelie, dat is Gods genade. En nu stelt God ons dezelfde vraag als in het paradijs: mens, laat je Mij God zijn? De waarheid is: God is God en jij bent mens. En let op, waarheid is iets anders dan bewijs. De waarheid over God en mens blijft bestaan ook als die -nu nog- onbewijsbaar is. Het Griekse woord waarheid duidt op iets wat niet verborgen is. Leugens bedekken dingen, maar waarheid is datgene wat openbaar gemaakt is. In Jezus maakt God zich zichtbaar, openbaart Hij zich. In het paradijs spiegelde de leugen de mens kennis van goed en kwaad voor. De Geest van de waarheid belooft je veel meer, namelijk dat je God mag kennen (Johannes 14:21).

Wat is het belang hiervan, dat je God God laat zijn en jezelf kent als mens? Nou, het is de enige manier van leven die toekomst heeft. Bedenk maar eens wat er gebeurt als mensen denken god te zijn. Ze bepalen zelf wat goed en kwaad is, ze gaan heersen over leven en dood, ze laten anderen voor zich buigen, ze dwingen aanbidding af. En dan heb ik het echt niet alleen over Kim, Poetin en Erdogan, maar gewoon over onszelf. Ook in het klein zijn wij vaak goden. Proberen we god te zijn, gedragen we ons als god. Het zit heel diep in ons: ik bepaal zelf wat ik doe, niemand heeft het over mij te zeggen. En dan denken we vooral aan medemensen; want God is zo ver weg, die waren we gemakshalve al vergeten. De wereld gaat eraan kapot, aan onze keuzes, aan ons misplaatste god zijn. Waar mensen denken god te zijn ontstaat het onrecht. Onze wereld is ermee gevuld. We kijken er tegen aan maar zijn onmachtig om er iets aan te doen, om het weg te doen. Zo leven we verder in de leugen.

Maar juist daar breekt de heilige Geest dus op in. Hij is de Geest van de waarheid. De waarheid dat wij geen god zijn. Dat is een pijnlijke waarheid. De Geest confronteert mij met het kwaad in me: ik wil als God zijn. Dat is geweigerde liefde. Want God wil nou juist zijn goddelijke liefde aan mij als mens geven. In Jezus wordt dat zichtbaar. Opvallend is wat Jezus zegt over de mensen die in zijn tijd leven: ‘Ze zouden niet schuldig zijn als Ik niet bij hen had gedaan wat niemand anders ooit gedaan heeft.’ Jezus houdt de mensen die in zijn tijd leven niet verantwoordelijk voor de zonde van Adam en Eva, Hij houdt hen alleen verantwoordelijk voor hoe ze met Hem omgaan. De meeste mensen blijken dan dezelfde keus te maken als Adam en Eva: geen God boven me, ik wil zelf god zijn. Jezus zegt: ‘Ze hebben Mij zonder reden gehaat.’ Dat zou je ook kunnen zeggen van de zondeval, wat hadden Adam en Eva nou voor reden om Gods liefde te weigeren? Maar nu, door de heilige Geest, de Geest van de waarheid, krijgen mensen een nieuwe kans: erken ik Jezus als God? In het Nieuwe Testament is dat telkens de vraag. Laat die vraag op je afkomen. Het is gauw gezegd: Jezus is God, het is onze wekelijkse belijdenis. Maar het is nog iets heel anders om dat van maandag tot zaterdag in je leven te laten doorwerken. Wie dat doet wordt een vreemdeling in onze cultuur, mogelijk roep je zelfs haat op. Jezus zegt, je hebt alle reden om Mij lief te hebben: Ik ben God, Ik heb je gemaakt, Ik zorg voor je, je hoort bij Mij.

Wat de heilige Geest doet is de plannen en verlangens die in God zijn met ons delen. En Hij maakt de plannen en verlangens van God werkelijkheid in ons. Gods verlangen is dat de waarheid erkend wordt: Hij is God en wij zijn mensen. Want dan wordt Hij geëerd en het maakt ons gelukkig. Laat de heilige Geest je ogen openen voor de waarheid waarmee deze wereld geschapen is en die de toekomst van Gods rijk draagt. Het is de enige toekomst voor deze wereld. Concreet betekent dit dat je Jezus lief hebt en zijn liefde wilt ontvangen. Dat je de waarheid over God en jezelf op je netvlies houdt en dat je geen god speelt; niet in je eigen leven maar ook niet in het leven van anderen. Kortom, dat je in de waarheid leeft en die uitleeft. Want uiteindelijk is dat wat de heilige Geest wil, Hij wil de waarheid over God en mens in jouw zichtbaar maken. Amen.