De laatste profeet

1 april 2012

Johannes wordt geroepen tot profeet. Hij is de laatste profeet voor de wereld en staat in de traditie van Jeremia, Daniël en Ezechiël. God geeft deze laatste profeet terwijl het al de hoogste tijd is voor zijn oordeel. Dat is opnieuw een blijk van zijn liefdevolle geduld.

Lezen: Ezechiël 1:1 en 1:26-3:3

Tekst: Openbaring 10

Vanmorgen heb ik een wat ander schilderij meegenomen dan u tot nu toe van mij gewend bent… Dit is ‘het laatste oordeel’ van Rogier van der Weyden. Het is gemaakt tussen 1443 en 1451 en het hangt in het Musée de l’Hôtel-Dieu in Beaune (Frankrijk). In de Middeleeuwen zijn er veel van dit soort schilderijen gemaakt. Kerken hingen er vol mee. Dit schilderij hing in een ziekenhuis voor de armen. En al deze schilderijen over het laatste oordeel hadden expres iets angstaanjagends. En hun boodschap was dit: bereid je voor op de dag van het oordeel! Op dit schilderij zien we de graven opengaan. Het middenpaneel laat zien hoe de mensen worden gewogen, geoordeeld. De twee buitenste panelen tonen vervolgens de plekken waar men na het oordeel terecht kan komen: het paradijs en de hel.

 

Nu zijn de meeste van deze schilderijen van de kerk naar het museum verplaatst. En ook de boodschap die van deze schilderijen uitgaat lijkt naar het museum te zijn verwezen. Dat je je zou voorbereiden op de dag van het oordeel is voor veel mensen iets van vroeger. En ik vraag me af hoe happig wij erop zouden zijn om een dergelijk schilderij in de kerk te hebben hangen. Zit er bij ons ook niet een bepaalde weerstand tegen het oordeel? Om daarover te praten. Om daarover na te denken. Zit er bij ons ook niet een bepaalde weerstand tegen het angstaanjagende van Gods oordeel?

 

Nee, dan kunnen we maar beter gauw terug gaan naar het ons bekende schilderij van de 7 bazuinen. En dan zijn we toegekomen aan wat er te zien is tussen de 6e en de 7e bazuin. Openbaring 9 eindigde met de 6e bazuin, op de 7e wordt pas geblazen in hoofdstuk 11:15. Opnieuw hebben we dus te maken met twee tussenhoofdstukken. Eerder al zagen we dat Openbaring 7 heel bewust tussen het 6e en 7e zegel in zit. Openbaring 7 laat het resultaat zien van Christus’ geduld, namelijk de redding van ontelbaar velen. En deze tussenhoofdstukken zijn belangrijk: hoe zou je de gerichten van God kunnen aanhoren zonder tussendoor getroost te worden? En zo mogen we vanmorgen luisteren naar het evangelie van hoofdstuk 10.

 

Openbaring 10 schildert ons:

De laatste profeet

 

Openbaring 10 begint met de beschrijving van een machtige engel. Ik ga die beschrijving vers voor vers volgen, u kunt dat in uw bijbel meelezen. Johannes ziet hem neerdalen uit de hemel. Een wolk omhult hem. De regenboog is om zijn hoofd. Zijn gezicht is als de zon en zijn benen zijn vuurzuilen. Geen enkele andere engel in Openbaring wordt met zoveel macht getekend. Dat maakt ons oplettend: hier staat iets belangrijks te gebeuren. Deze engel heeft bijna goddelijke heerlijkheid. Allereerst de wolk, dat doet denken aan de wolk waarin God zijn aanwezigheid aan de Israëlieten liet merken in de woestijn. De regenboog zijn we eerder in Openbaring tegengekomen, in hoofdstuk 4 wordt beschreven hoe er een regenboog is rond de troon van God. Het gezicht van de engel is als de zon. In Openbaring 1:16 werd dat ook gezegd van Christus. En de benen als vuurzuilen doen denken aan de vuurkolom van God in de woestijn. Maar ook aan de beschrijving van Christus in Openbaring 1:15: zijn voeten gloeiden als brons in een oven. Kortom, deze engel deelt in de hemelse macht en majesteit van God en Christus. Zijn verschijning en zijn optreden moeten wel heel belangrijk zijn.

 

Deze machtige engel heeft een boekrol in zijn hand. Een geopende boekrol. Eerder in Openbaring kwamen we ook een boekrol tegen. De boekrol van God op zijn troon. De boekrol waarin Gods koninklijke daden beschreven staan, die Hij ten uitvoer zal brengen om deze wereld tot een einde te brengen. En dat is vreselijk voor Gods vijanden, maar bevrijdend voor de kerk. We hebben gezien hoe die boekrol in handen van de Zoon wordt gelegd die als Middelaar in de wereld gekomen is. Vervolgens werd die boekrol heel geduldig, zegel voor zegel, ontzegeld. En na het ontzegelen kwam eerst nog die alarmfase: 6 alarmsignalen waarin God de wereld oproept tot bekering. Ja en dan is de boekrol open, Openbaring 10:2. Ik denk dat het om dezelfde boekrol gaat. Dat er staat dat het een kleine boekrol is, is niet doorslaggevend. Want in vers 8 wordt voor dezelfde rol gewoon het woord ‘boekrol’ gebruikt, dus zonder verkleinwoord. Alleen zo sluit hoofdstuk 10 ook aan op 8:1: ‘Toen het Lam het 7e zegel verbrak...’ Openbaring 10 gaat daar verder. Het is één verhaal. Het laatste zegel is verbroken, dus nu is de rol open!

 

De machtige engel met de geopende boekrol plant vervolgens zijn rechtervoet op de zee en zijn linkervoet op het land. De zee staat voor het westen, het land voor het oosten. De engel legt daarmee beslag op heel de wereld. De wereld ligt aan zijn voeten, zou je kunnen zeggen. Heel de schepping heeft te maken met zijn verschijning en optreden.

 

De engel roept met een luide stem. En daarna laten 7 donderslagen hun stem horen. Wanneer Johannes wil opschrijven wat de donderslagen gezegd hebben krijgt hij te horen dat hij dit geheim moet houden. Wat dit te betekenen heeft is mij niet duidelijk. Uitleggers dragen verschillende verklaringen aan, maar geen van allen overtuigt echt. Een belangrijke opmerking is denk ik wel deze: als Johannes de inhoud van deze donderslagen geheim moet houden, moeten wij daar niet naar gaan zitten raden. Wel constateren we dat God een deel van wat er nog gebeuren moet voor zichzelf houdt. Wat niet wegneemt dat wij en de wereld genoeg -ja meer dan genoeg- te horen krijgen om ons op Gods oordeel voor te bereiden.

 

Johannes moet wel opschrijven wat de machtige engel zegt. Hij had immers een boodschap voor de hele wereld. De engel zweert bij God, en zegt: ‘Het is de hoogste tijd! Bij de 7e bazuin zal Gods geheim werkelijkheid worden!’ En Gods geheim dat is de overwinning van God op de machten van het kwaad. Dat is immers de inhoud van de boekrol die nu openligt. Niets verhindert nog de uitvoer daarvan. Spiek ook maar vast even in hoofdstuk 11:15. Wanneer de 7e bazuin wordt geblazen klinken er stemmen in de hemel die zeggen: ‘Nu begint de heerschappij van onze Heer over de wereld, en die van zijn Messias.’ Maar ook hier in hoofdstuk 10 is al duidelijk dat het geheim van God duidt op het laatste oordeel. Kijk maar eens naar het slot van vers 7. Daar staat dat God zijn dienaren, de profeten, had beloofd dat Hij zijn geheim zou voltooien. Dat sluit aan op Openbaring 6:10 - die vraag van de zielen onder het altaar: Hoelang nog? ‘Wanneer zult u de mensen die op aarde leven eindelijk straffen en ons bloed op hen wreken?’ Dat 5e zegel blijkt opnieuw een hele belangrijke functie te hebben. Het gebed van de kerk is gehoord in de hemel. En Christus reageerde met alarmsignalen als vooraankondiging van zijn oordeel. Nu krijgt de kerk te horen: ‘het is de hoogste tijd!’ Gods overwinning op de machten van het kwaad, zijn heerschappij over alles en iedereen, het laatste oordeel, zal komen op het geluid van de 7e bazuin.

 

Maar dan... opeens toch nog weer een wending. Een vertraging. Ondanks dat het de hoogste tijd is. Johannes krijgt de opdracht de boekrol bij de engel op te halen. Hij doet dit, en krijgt vervolgens de opdracht de rol op te eten. Dat betekent dat Johannes wordt aangesteld als profeet. Openbaring 10 sluit nauw aan bij de beginhoofdstukken van het boek Ezechiël. In die hoofdstukken lees je hoe Ezechiël tot profeet geroepen wordt. Hij moet profeteren tegen de Joodse ballingen in Babel. Het opeten van de rol geeft aan dat de profeet de boodschap die hij namens God brengt volledig in zich opneemt. En voor zowel Ezechiël als Johannes geldt dat het in zich opnemen van de boodschap zoet is. Gods Woord is evangelie. Is blijde boodschap. Maar daar waar dit woord aankomt roept het bitterheid op. De ballingen in Babel luisteren niet naar Ezechiël. Dat stemt hem vreselijk bitter. De taak die Johannes krijgt is profeteren voor de volken: ‘Je moet over talrijke landen en volken en koningen profeteren’, zegt de engel. Maar daarbij krijgt Johannes gelijk al te horen dat zijn profetie grotendeels niet tot bekering zal leiden.

 

Samengevat kunnen we zeggen dat wat we in Openbaring 10 lezen de roeping van Johannes tot profeet is. Voordat Gods geheim werkelijkheid wordt, voordat het laatste oordeel komt -en daarvoor is het de hoogste tijd!- stuurt God eerst nog een laatste profeet naar de aarde die dit bekendmaakt. Het ‘geheim’ (tussen hoge komma’s) dat God alle heerschappij zal hebben. En daarom past dit hoofdstuk ook zo goed na de 6e bazuin. Bij de alarmsignalen die over de wereld gaan is ondertiteling nodig. Dat is de profetie van Johannes. Dat is het boek Openbaring. Het is niet voor niets het laatste Bijbelboek. Het is het boek van de laatste profeet. Openbaring 10 beschrijft de roeping van Johannes. Wat dat betreft had het beter gepast aan het begin van Openbaring. Net als bij het boek Ezechiël. In Openbaring 1 lezen we niet van een roeping van Johannes. In Openbaring 1 presenteert Christus zich zoals Hij werkelijk is. In al zijn goddelijke majesteit en heerlijkheid. Het is ook juist vanwege de grootheid van Christus dat hij voorrang krijgt boven zijn profeet. Dus eerst presenteert Christus zich. Dan spreekt Christus zijn gemeenten toe. Vervolgens laat Christus zien dat Hij bevoegd is de boekrol te openen en het gericht te voltrekken. Pas daarna is het geschikte moment gekomen om te laten zien hoe de engel van Christus de -ondertussen geopende- boekrol doorgeeft aan Johannes.

 

Johannes is de dus de laatste profeet. Hij staat in de traditie van Ezechiël. Maar ook is hij een waardig opvolger van Daniël en Jeremia. Zeker ook met de profeet Daniël zijn er grote overeenkomsten. Opvallend in Openbaring 10:11 is het woordje ‘opnieuw’. Johannes moet ‘opnieuw’ over talrijke landen en volken en koningen profeteren. Hoezo ‘opnieuw’? We lezen voor Openbaring 10 niets over profetieën over volken, landen of koningen. Bovendien constateerden we dat hoofdstuk 10 eigenlijk aan het begin van het boek Openbaring had moeten staan. Nu kan het woord voor ‘opnieuw’ ook vertaald worden met: ‘jij op jouw beurt’. En dan zegt de engel: ‘Johannes, jij moet op jouw beurt over talrijke landen, volken en koningen profeteren’. Eerdere profeten waren Jeremia, en Daniël en Ezechiël. Maar ook Jona en Nahum en Sefanja. En nu krijgt Johannes een plaats aan het hoofd van die lange reeks profeten. En hij wordt Gods laatste profeet om de volken te waarschuwen dat het de hoogste tijd is. Voor bekering!

 

En daarmee staat Openbaring 10 juist wel weer precies op de goede plek. Na de 6e bazuin. Het laatste waarschuwingssignaal heeft geklonken. Bij de volgende is het zover: het laatste oordeel. Maar juist op dat moment laat God opnieuw zien dat Hij uit is op de bekering van de mens. Want God geeft in zijn uiterste geduld een laatste profeet! Daarin zijn Gods liefde, Gods geduld, zijn genade, zijn goedheid en zijn trouw zo zichtbaar! Als er één ding mij is opgevallen bij de bestudering van het boek Openbaring dan is het wel dit, dat Openbaring het boek is van Gods geduld! En ja, Openbaring staat vol met Gods oordelen. Angstaanjagende, schrikwekkende oordelen. Ook het laatste oordeel wordt beschreven. En de schilders van de Middeleeuwen brengen dat akelig gedetailleerd in beeld. Maar Openbaring is het boek van Gods geduld. Het boek dat aanstuurt op bekering. Het boek dat God laat zien als een heilig God die in liefde tijd geeft en die waarschuwt en die zelfs nog een laatste profeet stuurt.

 

Nu is het boek van deze profeet voor velen een gesloten boek. En de meeste schilderijen over het laatste oordeel hangen in musea en worden slechts bekeken als kunst. Velen missen daardoor de boodschap van Johannes; dat het de hoogste tijd is voor bekering tot deze liefdevolle God... Maar, hoe kijk jij eigenlijk aan tegen Gods oordeel? Wat voel jij wanneer het gaat over Gods oordeel? Ik kan het me voorstellen wanneer daar toch weerstand zit. Dezelfde weerstand als die wij hebben tegen wraakpsalmen. Of tegen dat gebed uit Openbaring 6:10: ‘Wanneer Here, zult u de mensen die op aarde leven eindelijk straffen en ons bloed op hen wreken?’ Wij leven in een tijd waarin waarheden worden gerelativeerd: ‘zo strikt zal het toch niet zijn?’ Of waarheden worden juist verabsoluteerd: ‘ik heb gelijk en de ander zit ernaast.’ Misschien relativeer je het oordeel van God ook wel een beetje omdat anders de vraag ook op jezelf afkomt: ‘ben ik er wel klaar voor?’ Maar in de bijbel wordt het oordeel van God allerminst gerelativeerd. Wie relativerend spreekt over het oordeel van God loopt ook het risico af te doen aan de profetische en alarmerende werking van het boek Openbaring. Uiteindelijk zal niemand je dat in dank afnemen.

 

Wat je kan helpen is dit: dat je ziet dat Gods liefde en zijn oordeel aan elkaar verbonden zijn door zijn geduld. Gods geduld verbindt zijn liefde en zijn oordeel aan elkaar! God wil redden. Behouden. En daarom heeft Hij zoveel geduld. En daarom stuurt Hij nog een laatste profeet. Je moet Gods liefde en zijn oordeel niet tegenover elkaar uitspelen. Alsof het één wel bij God past en het ander niet. Moeite hebben met Gods oordeel is volkomen onterecht: zijn liefde en zijn oordeel zijn met elkaar verbonden door zijn geduld.

 

Daarom ben ik zo blij met Openbaring 10. Opnieuw een hoofdstuk dat mij Gods liefde, Gods trouw, Gods goedheid en geduld laat zien. God laat zelf zien hoe het zit: zijn liefde en zijn oordeel aan elkaar verbonden door zijn geduld. Heel Openbaring spreekt daarvan. Laten wij daarom niet vervallen tot een eenzijdig beeld van God. Wat zouden we God daarmee tekort doen. We doen er beter aan om acht te slaan op de profetie. We doen er beter aan het boek Openbaring te lezen en serieus te nemen. Wij leven in de eindtijd. Het is de hoogste tijd… dat Gods heerschappij doorbreekt in de hemel en op de aarde!

 

Laten wij daarom aanbidden. God aanbidden. Om zijn liefdevolle geduld. Om zijn trouwe gerichtheid op bekering. Om zijn genadig waarschuwen. Om zijn goedheid waarin Hij de wereld nog tijd geeft, en ook die laatste profeet. Amen.