In deze preek wil ik iets vertellen over de betekenis van de kerk. Wat is het doel van de kerk? Waarom zitten we hier vanochtend in de kerk? Waarom bestaan er kerken? Ik begin met het voorbeeld van de paardenbloem. De kinderen kunnen het dan beter begrijpen en het maakt het ook gemakkelijker om later nog eens over de preek door te praten.

De kerk als broedplaats voor nieuwe gelovigen

Jongens en meisjes, wat is er zo leuk aan een paardenbloem? Ik vind het leuke aan een paardenbloem dat je die pluisjes zo lekker weg kunt blazen. Misschien weten jullie ook wel dat uit elk van die pluisjes een nieuwe paardenbloem kan groeien. Het is de manier waarop de plant ervoor zorgt dat er weer nieuwe planten komen. En in de kerk, kinderen, jongeren, zijn jullie de pluisjes! De kerk moet er altijd voor zorgen dat er nieuwe gelovigen zijn die naar buiten kunnen waaien om op wat voor plek ook maar in de wereld te bloeien voor God. Jongeren en kinderen zijn daarom heel belangrijk in de kerk. De kerk is een broedplaats voor nieuwe gelovigen.

De kerk moet mooi zijn voor Jezus

Maar ook die gele paardenbloem (voordat het zo’n pluizenbol wordt) is mooi. Mooi om te zien. Ik weet dat er mensen zijn die ze het liefst allemaal uit hun gazon halen, maar je kunt je afvragen hoe nodig dat is. Ik moet eerlijk zeggen dat ik die neiging ook wel eens heb. Maar het is gewoon een mooie bloem, die mooi staat te zijn voor zijn schepper. Zo is het ook met de kerk. De kerk is niet alleen broedplaats voor nieuwe gelovigen, maar de kerk heeft ook als functie mooi te zijn voor God. God geniet van de kerk. De kerk is de mooie bruid van Jezus. En terugkomend op die uitwaaiende pluisjes: als de wereld een gazon is, dan moet dat gazon dus vol prachtige paardenbloemen komen te staan.

De kerk is de oefenplek voor leven vanuit liefde en trouw

Een derde ding dat ik wil noemen over de betekenis van de kerk is dat het een plek is waarin je oefent om met elkaar om te gaan. Om samen mens te zijn. Eén van de dingen die een paardenbloem zo mooi maakt is dat die zo kunstig in elkaar zit. Elk onderdeel heeft zijn eigen onmisbare functie. De steel is niet de bloem, maar de bloem kan niet zonder de steel. Is de bloem dan meer dan de steel? Dat zou ik niet willen zeggen. De steel is anders, maar niet meer of minder. Bloem, steel, blad en wortel hebben elkaar nodig om die ene mooie plant te vormen. En zoals de verschillende onderdelen van de paardenbloem samen een mooie plant vormen, zo vormen we als kerkmensen samen een gemeente. Zo zijn we in de kerk ook aan elkaar gegeven met onze verschillen. Daardoor leer je je op de ander te richten en het waardevolle in hem of haar te ontdekken, je leert geduld, je leert liefhebben en verdragen. Je leert trouw te zijn en de vrede te bewaren. De kerk is een oefenplek voor mens zijn zoals mens zijn door God bedoeld is.

De praktijk van kerk zijn en kerkdiensten

Samengevat: de betekenis van de kerk is dat het een broedplaats is voor nieuwe gelovigen, de kerk moet mooi zijn voor Jezus, en de kerk is de oefenruimte voor het leven vanuit liefde en trouw. Dit betekent ook dat de kerk meer is dan de kerkdienst op zondag. Je zou kunnen zeggen: de praktijk van kerk zijn moet door de week plaatsvinden. Bij ‘kerk’ denk je misschien aan het gebouw, maar ik heb het nu over de kerk als gemeente, als groot lichaam dat midden in Heemse ligt. Of in het voorbeeld van die bloem, als bloem die midden in ons dorp staat en groeit en bloeit. En dat 24/7! Maar ook in de kerkdienst moet de praktijk doorwerken. Je kunt gemakkelijk het gevoel hebben dat je hier vooral komt om te luisteren naar de preek. Maar een preek is alleen maar een middel en nooit het einddoel. Preken willen je stimuleren om God te aanbidden. Dat je zegt: wat hebben we toch een groot God, wat is Hij machtig, vol van majesteit, wijsheid, liefde en trouw. Dat zit natuurlijk in het zingen en bidden, maar beleven we dat ook zo? Het zingen en bidden is minstens zo belangrijk als de preek. Dat zijn niet maar wat versjes bij de preek of wat opvulling, het is de aanbidding die God toekomt. En wat ook heel belangrijk is in de kerk is de ontmoeting met elkaar. In het evangelie gaat het om het herstel van ons mens zijn, dat we weer kunnen liefhebben en trouw zijn en in vrede met elkaar leven. We ontvangen vrede met God en dat moet doorwerken in de relaties die we als mensen met elkaar hebben. Daarom ben je in de kerk principieel gericht op elkaar, op contact, ontmoeting en gesprek. Een kerk van God is een kerk van mensen.

Een diepere dimensie van de kerk

De apostel Paulus laat zien hoe belangrijk dit laatste is. Daar ga ik nu verder op in. Efeziërs 3:10 voegt nog een enorme dimensie toe aan de kerk. Paulus schrijft: ‘Zo zal nu door de kerk de wijsheid van God in al haar schakeringen bekend worden aan alle vorsten en heersers in de hemelsferen.’ God zegt hier dat de betekenis van de kerk dit is, dat door het bestaan van de kerk zijn wijsheid bekend wordt aan alle vorsten en heersers in de hemelsferen. Vraag is dan, wie zijn die vorsten en heersers in de hemelsferen, en wat is de wijsheid van God en hoe wordt die door de kerk bij hen bekend?

    Wie de vorsten en heersers in de hemelsferen zijn

Nu gaat het in de brief aan de Efeziërs op verschillende plaatsen over de hemelsferen en de heersers en machten die daar hun plek hebben (1:3, 1:20-21, 2:2, 6:12). In hoofdstuk 6 zijn het duidelijk kwade machten die bij de duivel horen, we worden daar opgeroepen de wapenrusting van God aan te trekken om tegen hen stand te kunnen houden. En als in hoofdstuk 1 gezegd wordt dat Jezus de plaats ‘hoog boven alle hemelse vorsten en heersers’ ontvangen heeft, dan gaat het ook daar eerder over de duivel en kwade machten dan over engelen (die ook aangeduid kunnen worden als hemelse vorsten en machten).

    Wat het bekend worden inhoudt

Maar waarom zou door de kerk Gods wijsheid bekend moeten worden bij de duivel en de zijnen? Ze kennen God (Jakobus 2:19) en zijn wijsheid. Daarom verzetten ze zich zo tegen Hem, ze haten God om zijn wijsheid. Daarom kun je bij dat ‘bekend worden’ in Efeziërs 3:10 beter denken aan ‘zichtbaar maken’. De kerk maakt de wijsheid van God zichtbaar. Het bestaan van de kerk maakt aan de duivel en de zijnen Gods wijsheid zichtbaar. Het bestaan van de kerk is een demonstratie van Gods wijsheid. Omdat de kerk bestaat kan de duivel niet om de (voor hem: pijnlijke) werkelijkheid van Gods wijsheid heen.

    Wat de wijsheid van God is

Hoe zit dat dan? Wat is Gods wijsheid? Hier raken we de kern van het evangelie. Gods wijsheid is dat hij zijn vijand voor zich wil winnen met liefde. God treedt zijn vijand (de mens) tegemoet met een vredesvoorstel, dat is Christus. God zegt: ik geef mijn Zoon. Hij mag in jouw plaats staan: zijn heiligheid mag gelden als de jouwe en zijn dood mag gelden als jouw dood. Zo wil ik vrede met je hebben en is alles tussen ons uit de weg geruimd, en zo ben jij een mens naar wie ik graag kijk en met wie ik graag omga. Wil je dit? En het is Gods eindeloze liefde dat Hij dit doet. Niemand vroeg hierom en toch doet God het, bedenkt Hij dit en geeft Hij zijn eigen Zoon hiervoor. God gaat niet de strijd aan met de zondige mens. De mens zou ook compleet verpulverd worden. Er zou geen mens overblijven voor God om mee te leven; wat Hij zo graag wil. Daarom wil God het hart van zijn vijand voor zich winnen. Door zoveel liefde te geven, door zo trouw te zijn dat je als mens op een gegeven moment denkt: dit is mijn God, bij Hem ben ik veilig en Hij maakt mijn leven mooi. Je kunt het zo onthouden: door Jezus brengt -niet dwingt- God zijn vijanden op de knieën voor Hem. In aanbidding. Dat is Gods wijsheid.

De waarheid van het evangelie wordt zichtbaar in de kerk

Hoe zie je dat nu in de kerk? Paulus heeft het in Efeziërs 3 over een mysterie. Dan gaat het niet over een geheim maar over iets dat lange tijd verborgen is geweest maar nu bekend is geworden. In vers 6 hoor je dan ook wat het mysterie is, namelijk dat de heidenen door Christus delen in de erfenis en de beloften van God. Heidenen dat zijn in de bijbel de niet-joden. Ook niet-joden delen nu door Christus in Gods liefde en trouw (Romeinen 3:25-26). Maar in de kerk van de eerste eeuwen was het grote probleem het samen gaan van joden en niet-joden. Je merkt dat in verschillende brieven van het Nieuwe Testament (Galaten, Romeinen met zijn bijzondere hoofdstukken 9-11). Maar die scheidsmuur tussen joden en niet-joden is door Jezus afgebroken (Efeziërs 2:14). Daarom is het heel belangrijk dat christenen uit de joden en christenen uit de heidenen elkaar volledig aanvaarden en dat ze samen één gemeente vormen. Geen aparte gemeenten, maar één gemeente. Hoe moeilijk dat misschien ook is. Maar als dat lukt dan laat dat de kracht van Gods evangelie zien. Dan laat het zien dat Gods evangelie werkt, dat het mensen liefdevol maakt, trouw, dat ze zoeken naar de ander en uit zijn op vrede. Zo wordt in de kerk de waarheid van Gods evangelie zichtbaar. Gods evangelie is dat Hij zijn vijand voor zich wil winnen door liefde. Waar dat lukt veranderen mensen. Ze worden liefdevol en trouw, naar God en naar elkaar. En dat laatste zie je dan in de kerk. De kerk en de kern van het evangelie vallen samen.

    Net als in Psalm 8

En dat weet de duivel. Dat ziet de duivel. Als hij naar de kerk kijkt, naar die mensen die in liefde met elkaar omgaan en het goed hebben met elkaar, dan kan hij niet anders dan tandenknarsend constateren dat Gods wijsheid gewonnen heeft. Het simpele bestaan van de kerk demonstreert de macht van God. Ik moet denken aan Psalm 8 waarin het gaat over de stemmen van kinderen en zuigelingen waarmee God een macht opbouwt tegen zijn vijanden (Psalm 8:3). In de berijming van ons kerkboek klinkt dat zo: ‘Wel doet de hemel hoog uw glorie blinken, / maar in de mond van kindren doet Gij klinken / uw machtig heil, zo maakt G’ uw vijand stil / en doet uw haters buigen voor uw wil.’ Vaak wordt hierbij gedacht aan hoe kleine kinderen liedjes zingen voor God of hun avondgebedje opzeggen. Maar de zuigelingen van Psalm 8 praten of zingen nog niet. Daarom denk ik dat je het zo moet uitleggen dat het simpele bestaan van kinderen in deze wereld, en het telkens weer geboren worden van kinderen, bewijst dat God toekomst heeft voor de wereld. In Psalm 8 gaat het over de macht van God die zichtbaar is op aarde. Je ziet zijn macht in de natuur en aan de hemel, de maan en de sterren. En God heeft een plan met zijn schepping, Hij wil dat de mens daar koning is. Satan wil dat plan verijdelen, hij wil de schepping en de mens kapot maken om daarmee Gods onmacht te laten zien. Kijk en dan laat God zien dat Hij gaat winnen. De aarde heeft toekomst. En wel precies de toekomst die God in gedachten heeft. Het bewijs daarvan is het bestaan van kinderen. Voor hen, en voor iedereen, is er een schitterende toekomst in Gods schepping.

    Net als in het leven van Job

Net zo is het bestaan van de kerk een bewijs van Gods nieuwe wereld. Gods nieuwe wereld is een samenleving van mensen die door God gevormd is, waarin Hij centraal staat en waarin Hij aanbeden wordt. De kerk is ook zo’n samenleving, moet zo’n samenleving zijn. Mens zijn is mens zijn in relatie. De mens is geschapen om in relatie te leven met God en met zijn medemens, denk aan de samenvatting van de wet: God liefhebben en de naaste als jezelf (Matteüs 22:37-40). Wie daarnaar leeft door de kracht van Gods Geest is een nieuwe schepping. Dat moet zichtbaar worden in de kerk: ‘door de kerk wordt de wijsheid van God in al haar schakeringen bekend aan alle vorsten en heersers in de hemelsferen.’ God zegt dit om ons te bemoedigen. In Efeziërs 3:13 zegt Paulus: ‘Ik vraag u dan ook de moed niet de verliezen.’ Zijn lezers zouden de moed kunnen verliezen omdat Paulus in de gevangenis zit (3:1). Maar denk niet dat daarmee de verkondiging van het evangelie gestopt is. Want het bestaan van de kerk laat zien dat het evangelie waar is. Ik weet niet of jij die bemoediging op dit moment nodig hebt maar het kan je soms zomaar overvallen, de gedachte ‘is het allemaal wel waar?’ Ik zeg dan tegen mezelf: maar waar komen dan die miljarden christenen vandaan? Ruim 2 miljard, bijna een derde van de wereldbevolking. Ik geloof dat mensen alleen tot geloof komen door Gods Geest. ‘Niemand kan zeggen: ‘Jezus is de Heer,’ behalve door toedoen van de heilige Geest’ (1 Korintiërs 12:3). Ik raakte in de vakantie opnieuw onder de indruk van het wereldwijde van Gods kerk. En dan waren we nog maar in Frankrijk, waar we in een lokale protestantse gemeente schitterende kerkdiensten meemaakten en mensen ontmoet hebben die daar ook vandaag kerkdiensten houden. Zo worden er wereldwijd vandaag duizenden, honderdduizenden kerkdiensten gehouden. Gods liefde werkt. De duivel kan er niet omheen. Ik ook niet. Wie twijfelt moet naar de kerk kijken.

Misschien zeg je nu: juist dan ga ik twijfelen want in de kerk gaat er ook veel mis tussen mensen. Het is dus spannend wat mensen doen in de kerk. Efeziërs 3:10 heeft een soort Job-achtige setting van God tegenover de duivel waarbij het spannend is wat mensen op aarde doen. In die vreemde ‘weddenschap’ tussen God en de duivel is Job het bewijs dat God gelijk had toen Hij zei dat Job Hem echt liefhad. Zo is ook het bestaan van de kerk op aarde het bewijs dat God gelijk heeft met zijn liefde en trouw waarmee Hij de mens voor zich wil winnen. De kerk laat zien dat het gelukt is: God wint het van de satan, de liefde wint het van de haat. Maar hoe het er in de kerk aan toegaat maakt dat bewijs sterker of zwakker. Hoe meer onderlinge liefde er is in een kerk en in het leven van de kerkleden, hoe sterker de waarheid van Gods evangelie zichtbaar wordt.

Wat de zonde wil is eenzaamheid, mensen op zichzelf richten. De zonde wil de wereld opsluiten in zichzelf zodat er geen hemel boven meer is, geen God die liefheeft, geen duivel met kwade plannen. Dat heeft de zonde het liefst, een gesloten wereld. Maar dan is ook niets meer echt belangrijk. Dan is het grote verhaal weg, wat is dan nog de zin van de dingen, wat is dan de zin van je leven? De zonde (probeer dat maar eens voor jezelf te proeven) probeert altijd je wereld te sluiten en klein te maken. De zonde wil je leven op zichzelf richten, naar binnen gekeerd, waarbij contact en relatie uiteindelijk verdwijnen. Zonde tast je mens zijn aan in de kern. Want God schiep de mens om te genieten van relaties. Het nieuwe Jeruzalem is een samenleving, de kerk is een samenleving. Een kerk van God is een kerk van mensen. Niets is erger dan een kerk waarin het menselijk contact weg is. Gelukkig zal dat nooit gebeuren, er blijft altijd een kerk bestaan want Gods wijsheid is de dragende kracht onder de kerk. God is de relatiemaker bij uitstek, Hij herstelt het leven naar zijn oorspronkelijke bedoeling. Het gaat lukken, want Gods wijsheid faalt nooit.

Hoe de waarheid van het evangelie meer of minder zichtbaar wordt

Tegelijk blijft het spannend: wat jij doet in de kerk, hoe jij je opstelt in de kerk is belangrijk. Want dat maakt dat in de hemelsferen meer of minder gezien wordt van de kracht van Gods liefde. Ben je uit op contact? Ben je gastvrij? Ben je gericht op de ander (of je hem of haar al kent of niet). Wat jij doet heeft betekenis. Praat met elkaar, deel het leven met elkaar en het evangelie, groet elkaar, wees geïnteresseerd in elkaar. Heb lief, wees trouw, vier de vrede die God je geeft. En groei daarin door je te voeden met het evangelie van God. Oefen het. En het mooie van de kerk is dat je daar nu al mag leven in een ruimte vol liefde, vol vrede en trouw. In de kerk word je weer mens. Amen.