Vanmiddag moeten we het gaan hebben over gehoorzaamheid. Want met de derde bede, uw wil geschiede, vragen we de Here of Hij ons gehoorzaam wil maken. ‘Geef dat wij en alle mensen onze eigen wil verloochenen en uw wil zonder enig tegenspreken gehoorzaam zijn.’

Nu heeft gehoorzaamheid een slechte naam bij ons. Gehoorzaamheid is uit. Wie heeft het nog over gehoorzaamheid, over gezag? Dat is toch iets van vroeger? Natuurlijk willen ouders dat hun kinderen gehoorzaam zijn. Maar hoe gehoorzaam zijn we zelf als ouders en ouderen? Gehoorzaamheid suggereert iets slaafs. Het zou een teken van zwakte zijn. Neem de uitdrukking ‘blinde gehoorzaamheid’, dat vinden we negatief. Je kunt toch zelf nadenken? Waarom zou je bevelen opvolgen? Bevelen komen ook nauwelijks meer voor in onze samenleving. Zelfs de politie gaat in eerste instantie met jou ‘in overleg’ en probeert je met argumenten zover te krijgen dat je doet wat ze zeggen. Ik denk dat voor veel mensen gehoorzaamheid iets is dat in de praktijk van hun leven niet meer functioneert. Waar ben jij nou nog gehoorzaam en aan wie? Nee, wij zijn autonoom, we kunnen zelf nadenken, we zijn niet dom.

Wat ik nu wil gaan doen is voorbeelden geven uit de Bijbel van gehoorzaamheid die juist heel sterk is. Als eerste denk ik aan Jozef in Egypte (Genesis 39:7-10). De vrouw van Potifar probeert hem te verleiden, maar Jozef weigert. ‘Hoe zou ik (...) zo kunnen zondigen tegen God?’ zegt hij. Ondanks haar dagelijkse smeekbeden geeft hij niet toe. Dat vind ik sterk. Wij kunnen gehoorzaamheid slaafs vinden -Jozef was trouwens een slaaf- maar in zijn gehoorzaamheid aan God is hij supersterk.

Het volgende voorbeeld is Daniël (1:8). Met drie vrienden komt hij als gevangene aan het hof van koning Nebukadnessar terecht. Daar moeten ze een heropvoeding ondergaan. Maar Daniël wil de joodse reinheidswetten gehoorzamen en weigert het vlees en de wijn die hem worden voorgezet. Dat noem ik lef hebben; als gevangene zeggen: dat eet ik niet, kan ik wat anders krijgen? Hoezo zou gehoorzaamheid een teken van zwakte zijn, dit is toch juist heel sterk?

Ik moet ook denken aan Maria, de moeder van Jezus. Wanneer zij te horen krijgt: ‘je zult zwanger worden en een zoon baren’, zegt zij niet: heb ik daar zelf misschien nog wat over zeggen? Dat zouden meiden in onze tijd doen. Het is ook nogal wat, wat Maria te horen krijgt. Haar droomtoekomst ziet er opeens totaal anders uit. Maar wat zegt Maria? ‘De Heer wil ik dienen: laat er met mij gebeuren wat u hebt gezegd.’ Wat een sterke vrouw! Maria’s gehoorzaamheid getuigt van grote kracht.

In de Catechismus wordt nog het voorbeeld van de engelen aangehaald. Dat komt uit Psalm 103:20. Daar staat: ‘Prijs de HEER, u die zijn boden bent, sterke helden die doen wat Hij zegt, gehoorzaam aan het woord dat Hij spreekt.’ Hier zien we supersterke wezens die gehoorzaam zijn. Ons idee dat gehoorzaamheid zwak is, slaafs en blind wordt hier omver gekegeld. Sterk zijn en gehoorzaam zijn gaan prima samen. Gehoorzaamheid is vaak juist een teken van kracht. Dat zie je aan de voorbeelden van Jozef, Daniël en Maria. In Hebreeën 11 worden hier nog de voorbeelden van Noach (7) en Abraham (8) aan toegevoegd als mensen die ‘zonder tegenspreken’ deden wat God hun opdroeg. En laten we onze Heer zelf niet vergeten. Over Jezus zegt Paulus in de Filippenzenbrief: ‘Hij die de gestalte van God had (...) deed afstand van zijn positie en nam de gestalte aan van een dienaar. Hij werd gelijk aan de mensen, en als mens verschenen heeft Hij zich vernederd en werd gehoorzaam tot in de dood - de dood aan het kruis’ (2:6-8). Zo’n gehoorzaamheid is toch niet zwak maar juist sterk?

We gaan naar Maleachi. Want daar staat dat gehoorzaamheid loont. Dat is ook het evangelie van deze middag: gehoorzaamheid loont. Nu kun je je afvragen, klopt dat wel? Als je jezelf iets leuks ontzegt omdat je gehoorzaam wilt zijn aan de Here, wat levert dat dan op? Het mooie is dat in Maleachi precies die vraag gesteld wordt (3:14): ‘Wat heeft het voor nut om God te dienen, wat hebben we eraan dat we zijn voorschriften in acht nemen?’ Denk nog even aan Jozef, wat levert zijn gehoorzaamheid hem op? In ieder geval geen beloning. Juist omgekeerd, hij belandt in de gevangenis. Zou hij het niet hebben uitgeroepen tegen de Heer: Wat is dit? Dan ben ik u gehoorzaam en dan kom ik in de gevangenis, is dit hoe u mensen beloont?! En Jezus, zijn gehoorzaamheid betekende voor Hem de dood. Een verschrikkelijke dood.

Hoe hou je dan vol? Ik hoop dat jij de Here gehoorzaam wilt zijn. Neem iets in gedachten wat de Here verbiedt maar wat jij wilt doen. Of omgekeerd, de Here vraagt iets van je, maar jij wil dat niet. Je doet het wel maar het kost je moeite. Je doet het omdat de Here het van je vraagt, maar hoelang ga je dit volhouden? Ik vind gehoorzamen moeilijk. Daarom vind ik Maleachi 3 zo mooi. Omdat het daar gewoon hardop gezegd wordt: wat heeft gehoorzaamheid voor zin? Waarom zou je er niet mee kappen? Kijk nou eens naar mensen die God niet dienen, het gaat hen toch voor de wind? Asaf benoemt dit probleem in Psalm 73. We hebben dat gezongen. Eerst benoemt Asaf de voorspoed van de goddelozen. Daarna zingt hij (in onze berijming): ‘Vergeefs hield ik mijn hart steeds rein in al mijn tegenspoed en pijn.’ Asaf zegt: het levert me niks op. Het is ook de constatering die in Prediker 7:15-18 wordt gedaan: ‘een rechtvaardig mens gaat aan zijn rechtvaardigheid ten onder, een onrechtvaardig mens leeft lang ondanks zijn slechte daden.’ Weet je wat nou zo mooi is in Maleachi 3? Niet alleen dat dit gewoon hardop gezegd wordt -wat heeft gehoorzaamheid voor zin- maar nog veel mooier is dat er staat: ‘de HEER hoorde het en luisterde met aandacht.’ Dat vind ik zo bemoedigend, zo troostvol. De Here heeft oog voor onze worsteling met gehoorzaamheid.

Maar wat is Gods reactie? God zegt: jouw gehoorzaamheid wordt zeker beloond, Ik beloon jouw gehoorzaamheid. En ook daar gebruikt de Here hele tedere woorden. De Here zegt: Ik beloon jouw gehoorzaamheid ‘zoals een vader zijn kind spaart dat hem gehoorzaam is.’ Voor je kind heb je een zwak. Je kind heeft een speciaal plekje in je hart. Je kind probeer je uit de wind te houden als dingen moeilijk worden. Dat doet de Here dus ook met mensen die Hem gehoorzaam zijn. In vers 17 zegt de Here: ‘Op de dag die Ik voorbereid (dat gaat over de dag van het oordeel) zullen zij mijn eigendom zijn. Ik zal hen sparen zoals je een kind spaart dat je gehoorzaam is.’ Er komt een dag van loon en straf voor deze wereld en voor mensen. Ongehoorzaamheid wordt eens bestraft en gehoorzaamheid wordt eens beloond. Nu merk je dat nog niet. Niet altijd. Soms vergaat het je als Jozef: je gehoorzaamheid aan de Here wordt afgestraft door je omgeving. Dan kan het er ook zomaar op lijken dat de Here je in de steek laat. Terwijl je juist om Hem gehoorzaam was. En toch, in de gevangenis was Jozef bevrijd van de verleiding tot zonde. Misschien heeft hij daar de hand van de Here in gezien. En is het uiteindelijk niet altijd zo dat gehoorzaamheid aan de Here ook nu al beloond wordt? Door je gehoorzaamheid ontzeg je je iets wat je eigenlijk zou willen doen. Of je doet iets wat je uit jezelf niet wil maar de Here vraagt het van je. Maar zo bewaart de Here je al in dit leven voor problemen, voor stommiteiten die je kapot maken. Gehoorzaamheid loont altijd. Nu en in Gods oordeel.

Over dat laatste nog even iets meer. Wij zetten onze redding vaak in het dilemma van: is het door mijn daden of door geloof? ‘Geloof zonder daden is dood’, zegt Jakobus (2:26). Maar de apostel Paulus zegt: Abraham werd rechtvaardig verklaard, niet op grond van zijn daden, maar op grond van zijn geloof (Romeinen 4:1-3, 5:1, zie ook Titus 3:5). Het is het dilemma tussen de roomse kerk en de protestanten. Als protestanten zetten we ons af tegen een geloof waarin je door je daden gered wordt. Met als gevolg dat we niet goed meer weten welke plek onze daden moeten hebben en ze soms ook zomaar achterwege blijven. Als je dit dilemma wilt overstijgen moet je kijken naar gehoorzaamheid. Doen wat God zegt is niet slaafs, ontdekten we bij Jozef, Daniël en Maria, bij Gods engelen, bij Jezus, nee het is een kwestie van luisteren naar God. Het is een kwestie van vertrouwen op God, op zijn goedheid. Je vertrouwt erop dat God het goede met je voorheeft als Hij iets van je vraagt. Dus je wordt niet gered om wat je doet, maar omdat je gehoorzaam luistert. Daar is de Here blij mee. De Here is blij met het vertrouwen, het geloof dat daaruit spreekt. En die gehoorzaamheid leidt tot daden. Je wordt gered vanwege je gelovige gehoorzaamheid, die leidt tot daden.

Laat dit je motiveren om God te gehoorzamen. Het loont! God zal je op de dag van het oordeel sparen zoals je een kind spaart dat gehoorzaam is. Daarom is ongehoorzaamheid ook zo ernstig. Het laat zien dat je God niet vertrouwt. Je gelooft niet dat Hij echt het goede met je voorheeft. Je gelooft niet dat gehoorzaamheid iets oplevert. Je ziet alleen maar de nadelen van gehoorzaamheid; dat je niet kunt doen wat je zelf wil. Ik hoop dat je nog niet bent afgehaakt, dat je nog niet voor jezelf besloten hebt: gehoorzaamheid levert toch niets op, ik kap ermee. Het is iets heel anders wanneer je gehoorzaamheid moeilijk vindt. Dat hoeft je niet eens te verrassen. De Bijbel weet daarvan, ik denk aan Romeinen 7:19: ‘ik doe niet wat ik wil, het goede, maar juist wat ik niet wil, het kwade, dat doe ik.’ Sterker nog, God weet daarvan. Maleachi zegt: ‘de HEER hoorde het -die opmerking ‘wat voor nut heeft het om God te dienen’- en luisterde met aandacht.’

Maar gaat het je nu lukken om gehoorzaam te zijn? Ik hoop dat je ervan overtuigd bent geraakt dat gehoorzaamheid loont in dit leven en in Gods oordeel. Ik hoop dat dat je motiveert om je toe te leggen op gehoorzaamheid. Maar gaat het dan ook lukken? Nee, heel vaak zal het niet lukken. Gehoorzaam zijn is moeilijk. Als is het maar vanwege dat idee ‘ik kan toch zelf ook nadenken’. Maar wat is het dan bevrijdend dat je om gehoorzaamheid mag vragen. Bij God. ‘Here, help mij om u gehoorzaam te zijn. Mij lukt het niet. Wilt u het in mij werken!’ Dat is de derde bede, ‘uw wil geschiede’. Geef, Here, dat ik uw wil doe, maak mij gehoorzaam. Ik heb het wel eens eerder gezegd, dat is een gebed waarmee je ingaat tegen jezelf. Want als God je daadwerkelijk gehoorzaam maakt, doe je dus niet meer die dingen die je graag wilt doen. Maar ik weet zeker dat je daar uiteindelijk blijer van wordt. In 1 Koningen 8:58 benoemt Salomo dit wanneer hij voor de Israëlieten heeft gebeden. Salomo zegt: ‘Moge Hij -de HEER, onze God- ervoor zorgen dat wij Hem toegenegen en gehoorzaam blijven en ons houden aan de geboden, voorschriften en rechtsregels die Hij onze voorouders heeft gegeven.’ God wil jou gehoorzaamheid geven. Vraag Hem er om met je hele hart. In de preek over Zondag 44 heb ik gezegd: zonder gebed wint geen gebod het van mijn verlangens. Wij hebben de derde bede echt nodig.

Tegelijk is er ook iets wat je zelf kunt doen - dit staat naast elkaar, niet tegenover elkaar. Blijf bidden, maar zoek tegelijk naar een dieper vertrouwen op God. Gods goedheid niet vertrouwen leidt tot ongehoorzaamheid. Maleachi heeft het over hoogmoedigen en goddelozen. Hoogmoed betekent dat je op jezelf vertrouwt, jij weet wat goed voor je is en dat doe je dus ook. ‘Ik kan toch zeker zelf wel nadenken?’ En goddeloosheid- letterlijk god-loosheid- wil zeggen dat je helemaal geen rekening houdt met God. Voor jou bestaat Hij niet, en zijn goedheid dus ook niet. Als je God meer wil gehoorzamen, moet je je oefenen in een dieper vertrouwen op Hem. Hoe meer je God vertrouwt hoe gemakkelijker gehoorzamen wordt. En God meer leren vertrouwen gebeurt doordat je Hem meer leert kennen. Kennis van God staat nooit op zichzelf. God kennen leidt tot vertrouwen. God vertrouwen leidt tot gehoorzaamheid.

Slotvraag, hoe weet je nou wat God wil? Je bent op het punt gekomen dat je God echt wil gehoorzamen, maar lang niet altijd is duidelijk wat God van je vraagt. De een legt de Bijbel zus uit, een ander zo. Veel van onze vragen zitten op het niveau van ‘mag dit, mag dat?’ En laten we eerlijk zijn, soms is het ook zoeken naar Gods wil omdat de Bijbel geen concreet antwoord geeft op onze vraag. Moet je twee keer naar de kerk? Daar ga je vanuit de Bijbel geen antwoord op krijgen. Maar wat is gehoorzaamheid dan in zo’n kwestie? Weet je hoe dat werkt? Als je bereid bent om de weg van de Here te gaan, dan ga je die weg ook ontdekken. Biddend leer je de wil van de Here kennen. Bidden is namelijk een houding, een houding van aan Gods kant gaan staan. Als je je gehoorzaam aan God geeft, merk je wel wat Hij wil. Een beetje cryptisch gezegd: als je gehoorzaamt aan Gods wil, ga je zien wat Hij wil. Ook daar mag je op vertrouwen. Amen.