Wij leven in een genotscultuur. Genieten, daar draait het om. Genieten, dat is de boodschap van alle reclame die je ziet en hoort. Dat komt goed uit want God wil dat wij genieten. Verrassend, of niet? Misschien heb jij het idee dat bij genieten altijd de rem erop moet. Alcohol, seks, eten; met mate en in soberheid. Misschien ben je zo opgevoed. Ik herken wel een bepaalde terughoudendheid als het gaat over onbeperkt genieten. En het kan natuurlijk zijn dat jij alle remmen hebt losgegooid. Je doet gewoon mee met wat in de wereld gebeurt: genieten. Hoe zit het nu dan, wat is het verschil tussen het genieten dat onze samenleving verkondigt en het genieten waar de bijbel toe oproept?

Eerst wil ik laten zien dat de bijbel oproept tot genieten. Die soberheid kon wel eens misplaatst zijn of in ieder geval op het verkeerde been zetten. Maar omdat het er zo ingeprent is bij ons moeten we eerst ontdekken dat God wil dat we genieten. Ik moet denken aan wat God zegt tegen Mozes wanneer Hij de Israëlieten uit Egypte gaat bevrijden: ‘Daarom (vanwege de jammerklachten van mijn volk) ben ik afgedaald om hen uit de macht van de Egyptenaren te bevrijden, en om hen uit Egypte naar een mooi en uitgestrekt land te brengen, een land dat overvloeit van melk en honing’ (Exodus 3:8). De uitdrukking melk en honing duidt op luxe. En Kanaän vloeit over van luxe. De Here brengt hen daarheen omdat Hij wil dat ze genieten.

Lees je verder in de bijbel dan kom je bij Jesaja 25:6. Daar staat: ‘Op deze berg richt de HEER van de hemelse machten voor alle volken een feestmaal aan: uitgelezen gerechten en belegen wijnen, een feestmaal rijk aan merg en vet, met pure, rijpe wijnen.’ Misschien dat wij nog niet direct voor die vette maaltijd gaan -de wijn klinkt ons beter in de oren- maar het punt is duidelijk, de Here wil dat mensen genieten. En hier gaat het niet alleen over het volk Israël maar over alle volken.

Een laatste gedeelte waar ik op wijs is Prediker 2:24: ‘Het is daarom nog maar het beste voor een mens dat hij zich aan eten en drinken te goed doet en volop geniet van alles wat hij moeizaam heeft verworven.’ Deze aansporing om te genieten kom je vervolgens in bijna alle hoofdstukken van Prediker tegen. Dus de Here wil dat wij genieten. Voluit en zonder dat daar een rem op staat.

Maar wat is dan nog het verschil tussen het wereldse genieten en het genieten van christenen? Of hoeft daar geen verschil tussen te zitten, kunnen wij gewoon meedoen met wat in onze samenleving normaal is? Dat niet, er is een verschil. Als christenen zeggen we ‘ja’ tegen genieten. Maar we zeggen ook ‘ja’ tegen afhankelijk zijn van God. De wereld zegt: genieten! Dat is bijna het grootste gebod in onze samenleving. Als christenen zeggen we ook: genieten! Maar in afhankelijkheid van God. Dat is de boodschap van deze middag: God wil dat wij genieten in afhankelijkheid van Hem. Hij moet het geven, wij ontvangen het uit zijn hand. Want dan blijft genieten, genieten en wordt het geen vloek (daar kom ik zo op terug). Die afhankelijkheid zit in en komt tot uiting in de vierde bede. Wij bidden in het Onze Vader om ons dagelijks brood. Dat gaat over ons levensonderhoud: eten en drinken, kleding, een dak boven ons hoofd, werk en inkomen, vakantie. Wij vragen erom. Zondag 50 zegt: door dat aan God te vragen erkennen we dat God de oorsprong, de gever van al het goede is. Veel van die dingen waar wij om vragen hebben we vaak al op het moment dat we erom bidden. ‘Geef ons heden ons dagelijks brood’, vaak bid je dat terwijl het brood al op tafel staat. Als je op dat moment toch die zin uitspreekt, bedoel je daarmee: Here, wij zijn van u afhankelijk voor eten en drinken en voor al die andere dingen. Uiteindelijk moet u het ons geven, wij krijgen dit niet voor elkaar. Wij zijn van u afhankelijk en daar zijn we blij mee.

Want wat gebeurt er als je je niet afhankelijk weet van God? Twee dingen. Het eerste is: genieten wordt een vloek. Ik zei al: in onze samenleving is genieten bijna een gebod. Het staat nergens opgeschreven maar we hebben het allemaal in ons hoofd: zorg ervoor dat je een goed leven hebt. Dat legt een enorme druk op mensen. Jij moet ervoor zorgen dat je een goed leven hebt, dat je de goede opleiding kiest zodat je later een goede baan hebt en een groot huis kunt kopen en ook nog voortdurend op vakantie. Jij moet ervoor zorgen dat je gezond blijft zodat je fit bent en de dingen kunt doen die je wil doen. Jij moet ervoor zorgen dat je vrienden om je heen hebt met wie je kunt uitgaan. Jij moet een mooi gezinnetje hebben zodat je voldoet aan het ideaalplaatje van huisje, boompje, beestje. Merk je dat alles op jouw bordje komt te liggen? Volgens de wereld waar wij in leven moet je genieten. God wil dat wij genieten. Maar als je daar zelf verantwoordelijk voor bent wordt het een vloek. Want als je even niet geniet dan heb jij het gedaan, dan is het je eigen schuld en ben jij een sukkel. Als jouw leven niet voldoet aan het ideaalplaatje dan tel je niet meer mee.

Maar hoe gaat dat dan wanneer je geniet in afhankelijkheid van God? Van het genieten wordt niets afgedaan, er komt alleen iets bij: afhankelijkheid van God. Want dat betekent dat je erkent dat Hij je alles moet geven; die goede opleiding, die goede baan, dat mooie huis, je vakanties, een gezin, gezondheid, geluk, vrienden. Dit wil niet zeggen dat jij niks meer hoeft te doen maar je erkent: als God het niet geeft kan ik hoog of laag springen maar dan krijg ik het niet. Daarmee valt er een enorme druk van je af, jij bent niet verantwoordelijk voor je eigen geluk. Je mag op God vertrouwen. En waarom God je sommige dingen wel en andere niet geeft, je weet het niet. Wat je wel weet is dat Hij het goede met je voor heeft. Dat zie je aan Jezus. God gaf zijn eigen Zoon om jouw leven te bevrijden van dwang en druk. God gaf zijn eigen Zoon om jou te bevrijden van het moeten zorgen voor jezelf en van het zelf je leven moeten maken. Jezus maakt wat van je leven. En Hij zorgt voor je. Als Jezus je wil redden van de eeuwige ondergang dan wil Hij ook in dit leven voor je zorgen.

Er is nog een tweede ding dat gebeurt als je je niet afhankelijk weet van God. Dan wordt genieten het doel. En dan raken de naaste, de schepping en God buiten beeld. Dat zijn ernstige gevolgen. Ik werk ze uit. Wij leven op een aarde met nogal wat armoede. Wie gelooft dat je als mens zelf verantwoordelijk bent voor je geluk zal daar zijn schouders over ophalen: blijkbaar doen die mensen in de derde wereld iets fout, ze zullen wel niet hard genoeg werken. Misschien wil je ze best iets toestoppen, maar uiteindelijk vind je dat ze toch vooral zelf beter hun best moeten doen. Wat je vergeet is dat je zelf toevallig in een heel rijk land geboren bent. Of was dat Gods leiding? Wie erkent afhankelijk te zijn van God zal anders met armoede omgaan. De grens tussen arm en rijk wordt heel dun: denk je eens in dat God jou alles afneemt.

Ook de schepping raakt buiten beeld wanneer de afhankelijkheid van God niet meer gevoeld wordt. Wie zich afhankelijk weet van God voor eten en drinken, kleding, huisvesting en mobiliteit, die kan niet op een uitbuitende manier met de schepping omgaan omdat het gegeven dingen zijn. Wat je krijgt is kostbaar. Als je niet weet of je het morgen weer krijgt word je zuinig. Zuinig op de aarde. Wie zich afhankelijk weet van God blijft ook de link zien tussen God die geeft en hoe ik gebruik. Genieten in afhankelijkheid van God maakt je klein, dat kan niet samen gaan met uitbuiting.

Het ergste wat er gebeurt wanneer je geniet zonder je afhankelijk te weten van God, is dat God buiten beeld raakt. Ik zei al: genieten wordt dan het doel. Maar dan stopt het genieten ook op het moment dat jouw leven stopt. Genieten in afhankelijkheid van God betekent ook genieten van en met God. Je geniet niet alleen van de gaven maar ook van de gever en het geven. Daarin ontdek je Gods liefde voor jou. Voor ons leven op aarde geldt niet dat genieten het hoogste gebod is. God wil wel dat we genieten en Hij geeft ook heel veel te genieten, maar het doel dat daar bovenuit steekt is Hijzelf en de relatie met Hem. God wil met mensen omgaan en samen zijn. Daarvoor werkt God aan een nieuwe wereld, zijn koninkrijk waarin Hij en mensen volmaakt van elkaar genieten tijdens eindeloze maaltijden met de mooiste muziek in de meest schitterende omgevingen: het paradijs op aarde.

Daarom hebben we gelezen uit Matteüs 6, daar worden we aangespoord om Gods koninkrijk te zoeken. Daar moeten we mee bezig zijn in ons leven hier op aarde. Niet het genieten is het hoogste gebod, maar het zoeken van Gods koninkrijk. Wees daarmee bezig, zegt Jezus. Leef -in je aardse bestaan- gericht op de hemel. Waar het in Matteüs 6 om gaat is dat wij onze aandacht aan de goede dingen besteden. Niet ons aardse leven heeft eeuwigheidswaarde maar ons leven in Gods koninkrijk. Dit schudt mij wel wakker. Op de hemel gericht leven vind ik best moeilijk. Ik merk dat ik ook zomaar het genieten van het leven hier op aarde najaag. Gelukkig schudt Matteüs 6 me wakker. De tegenstelling binnen het evangelie is niet: genieten of niet genieten, maar aarde of hemel. Het is niet zo dat christenen zich moeten onthouden van genieten. Het is wel zo dat ze moeten bedenken dat de aarde in zichzelf geen toekomst heeft. Die toekomst krijgt de aarde alleen uit de hand van God dankzij het werk van Christus. Daarom moeten wij ons niet op de aarde richten maar op de hemel. Dan mag je blijven genieten van alles wat God je hier geeft, maar besef dat duurzaam en blijvend genieten alleen maar kan in afhankelijkheid van Hem.

Dat zie en merk je toch ook in je eigen leven en in dat van anderen? Genieten van iets dat God heeft verboden heeft altijd een schaduwrand. Dan kun je niet voluit genieten. Je houdt voor jezelf de rem erop. Op het genieten. Niet op datgene wat je aan het doen bent, daar stort je je gewoon in. Maar of het echt genieten is, is maar de vraag. In een open en afhankelijke verhouding tot God lukt genieten pas echt. Als je weet dat jij eerlijk met God omgaat, Hem wil dienen en alles van Hem verwacht, kun je zelfs genieten van een overvloed aan eten en drinken terwijl elders armoede en honger is. Je geniet immers van wat God je geeft. Je geniet zonder je medemens te vergeten, je geniet met oog voor Gods schepping. Kijk maar eens om je heen naar mensen die echt kunnen genieten, juist omdat ze zich afhankelijk weten van God. Zij genieten van kleine dingen, maar ook van grote dingen. Zij genieten omdat ze weten wie het geeft.

Vraag je eens af hoe jij geniet. Tevreden en dankbaar met wat je hebt? Of ondankbaar en ontevreden over wat je (volgens jou) allemaal mist? Eigenlijk geniet je dan natuurlijk niet meer. Jaloers genieten kan ook al niet, je vindt dat jij ook moet hebben wat die ander heeft. Je gaat pas echt genieten als je ontdekt dat je niet voor jezelf hoeft te zorgen. Als je ontdekt dat het God is die voor je zorgt. Dan valt er een enorme druk van je af. Het is de zonde in ons die maakt dat we denken voor onszelf te moeten zorgen. Daar word je ongelukkig van. Jezus bevrijdt ons van het idee dat we voor onszelf moeten zorgen. Hij verkondigt een koninkrijk waarin je niet hoeft te zaaien en toch zult eten, waarin je niet hoeft te werken en toch kleren hebt om aan te trekken.

Als je de vierde bede bidt, doe dat dan als wapen tegen verwereldlijking. Daarmee bedoel ik dat je de dingen waar je om vraagt voor dit leven, en waar je van geniet, verbindt aan God. Eten en drinken, gezond zijn, - het staat voor jou in het kader van het onderweg zijn naar Gods koninkrijk. Overdaad en luxe die je toevalt, - je ontvangt het als voorproefjes van Gods koninkrijk. Zo blijf je gericht op de hemel en voorkom je dat het leven hier op aarde voor jou het één en het al wordt. Door te blijven bidden om je dagelijks brood maak je een statement: voor mij is er een hemel boven deze wereld en een God die zorgt. Bid de vierde bede als wapen tegen het mee gaan doen met de wereld.

Weet je hoe je dat concreet doet? Als bidt: ‘Here, wilt u ons door dit eten nieuwe krachten geven,’ voeg daar dan aan toe: ‘en help ons om die krachten voor u te gebruiken.’ Daar gaat het toch om? Je leeft niet voor jezelf maar voor God. Denk zo ook eens na over andere gebeden. Waarom bid je om bewaring onderweg? Je wilt graag veilig thuis komen; maar waarom? Omdat je dan opnieuw een dag God kunt dienen? Je bidt om een goede nachtrust; waarom? Omdat je dan meer energie hebt om God te dienen? Je bidt om beter te worden van een ziekte; waarom? Omdat je dan meer tijd hebt om God te dienen? Wie de vierde bede concreet wil maken moet proberen in zijn formulering God te betrekken: ‘Geef ons door dit eten nieuwe krachten, en help ons om die krachten voor u te gebruiken.’

God wil dat wij genieten in afhankelijkheid van Hem. Want dan blijft genieten, genieten. Dan blijft genieten, ook als deze aarde er niet meer is. Dan blijft het genieten, tot in eeuwigheid. Amen.