Ik denk dat het belangrijk is om te beginnen bij waar de derde bede wel over gaat en waar die niet over gaat. Je kunt dit namelijk op twee manier bidden. Stel je bent ziek en je bidt om genezing. Je kunt dat gebed afsluiten met: maar Here, uw wil geschiede. Daarmee bedoel je: niet wat ik wil maar wat u wilt, laat dat gebeuren. Ik wil graag beter worden en verder leven, maar doet u maar wat uw plan is. Dat is een heel gelovig gebed. Het is ook niet gemakkelijk om zo te bidden. Toch zeg je het: Here, laat uw wil, uw plan met mij gebeuren. Dat kan betekenen dat je niet beter wordt. Daar berust je in. Je geeft je gelovig over aan God. Dat is moeilijk.

Maar de derde bede gaat over iets anders, iets dat minstens zo moeilijk is. Bij dat gebed zoals ik het net verwoorde ben je zelf passief. Jij hoeft niks te doen. Maar in de derde bede gaat het niet om berusting maar om gehoorzaamheid. Als je het Onze Vader bidt en je zegt ‘uw wil geschiede’, dan zeg je: Here, laat uw wil gedaan worden. Door mensen, door mij. Ging het bij dat gebed van berusting over Gods verborgen wil -je weet niet of je beter wordt of ziek blijft- in de derde bede als vraag om gehoorzaamheid gaat het over Gods geopenbaarde wil. Als je het Onze Vader opzoekt in de Bijbel in Gewone Taal zie je dat het bij de derde bede gaat om die gehoorzaamheid: ‘Onze Vader in de hemel, laat iedereen u eren. Laat uw nieuwe wereld komen. Laat op aarde uw wil gedaan worden, net zoals dat in de hemel gebeurt’ (Matteüs 6:9-10). Maar volgens mij is dit nog veel moeilijker dan die berusting. Wij weten heel goed wat God wil dat wij doen. Denk maar aan de Tien Geboden. Of neem de samenvatting die Jezus daarvan geeft: de Here liefhebben met heel je hart, ziel en verstand, en de naaste liefhebben als jezelf. Dat is wat God van ons wil. Maar om dat echt te doen is ontzettend moeilijk.

En dan kun je nog op twee manieren gehoorzaam zijn. Namelijk op de manier van: ik doe het omdat het moet, en op de manier van: ik wil dit ook echt. Afgedwongen gehoorzaamheid en vrijwillige gehoorzaamheid. Dat laatste is gehoorzaamheid om de ander. Je kunt met gehoorzaamheid op jezelf gericht zijn -jij wil geen straf- maar je kunt met gehoorzaamheid ook gericht zijn op degene die je zijn wil oplegt. Nu vinden wij misschien het hele woord gehoorzaamheid gek, want wie heeft het over mij te zeggen? Als kinderen moet je je ouders gehoorzaam zijn maar eigenlijk vind je dat maar niks. Volwassenen zitten net zo in elkaar, wij werken liever samen dan dat ik mijn baas moet gehoorzamen. Gezag is uit in Nederland. Dat God toch onze gehoorzaamheid vraagt en ons zijn wil oplegt, daar kom ik nog op terug. Maar ik had het net over twee manieren waarop je gehoorzaam kunt zijn: omdat het moet of vanuit je hart. Je kunt God gehoorzamen omdat je gericht bent op jezelf of omdat je gericht bent op Hem: Hij is belangrijk voor jou. En dat is de diepte van de gehoorzaamheid waar het over gaat in de derde bede. De diepte van gehoorzaamheid is aanbidding. Aanbidding wil zeggen dat God belangrijk voor je is. Je hebt ontzag voor Hem, je hebt Hem lief, je herkent zijn grootheid. Je kunt je idool aanbidden (een zanger, een voetballer), zo kun je ook God aanbidden. Dat laatste moet de bodem zijn onder je gehoorzaamheid. God wil dat ik Hem aanbid en dat ik daarom zijn wil doe.

Die aanbidding van God vindt al plaats in de hemel. Daar hebben we over gelezen in Openbaring 4. Openbaring is een boek vol liederen en ook dit eerste hoofdstuk waarin Johannes in de hemel mag kijken bevat al twee liederen. In vers 8 wordt gezongen: ‘Heilig, heilig, heilig is God, de Heer, de Almachtige, die was, die is en die komt.’ In vers 11 wordt gezongen: ‘U komen alle lof, eer en macht toe, Heer, onze God, want u hebt alles geschapen: uw wil is de oorsprong van alles wat er is.’ Voel je de kracht van deze aanbidding? Dit is een hele zuivere gerichtheid op God. Vanuit deze gerichtheid op God wordt in de hemel zijn wil gedaan. De derde bede van het Onze Vader eindigt met een verwijzing daarnaar: uw wil geschiede, gelijk in de hemel zo ook op de aarde. De BGT heeft ze wat meer met elkaar verweven tot één zin: laat op aarde uw wil gedaan worden, net zoals dat in de hemel gebeurt. Dat kan, maar de vraag is of dat stukje ‘gelijk in de hemel zo ook op aarde’ niet op alle voorafgaande beden slaat. In ieder geval, hier in Openbaring 4 horen en zien we dat God aanbeden wordt op de meest zuivere, volledige en volmaakte manier. En daarom zijn alle engelen, wezens en iedereen die in de hemel is volmaakt gehoorzaam aan God. Hun gehoorzaamheid komt voort uit hun aanbidding.

Kijk je vervolgens naar hoe dat op aarde is, dan is er nauwelijks een grotere tegenstelling denkbaar. Als je naar de situatie in Nederland kijkt dan valt vooral de normloosheid op. Dan heb ik het niet over hufterig gedrag in het verkeer, maar over normloosheid als een gemis in de samenleving. Normloosheid op bijvoorbeeld politiek niveau. In Nederland is met het verdwijnen van het christendom ook een zekere algemeen aanvaarde norm verdwenen. Dat werkt door in vragen rond levensbeëindiging of samenlevingsvormen of experimenteren met embryo’s. Er is niet een norm waaraan je die vraagstukken kunt afmeten. Als er geen God meer boven ons is wie bepaalt dan wat goed en fout is? Dat speelt op de achtergrond bij alle discussies die we in Nederland voeren. Als er geen God meer boven ons is gaat de mens zelf bepalen wat goed en fout is. De mens wordt zijn eigen god. De mens aanbidt zichzelf. Hij zet zichzelf in het middelpunt, wat hij zelf denkt en vindt wordt de norm. Het gaat er alleen nog om dat je trouw bent aan jezelf, dat je gehoorzaam bent aan je eigen verlangens en wensen. Vergis je niet, dit heeft ook invloed op ons. Ook als christenen zijn we gevoelig voor dit soort gedachten. Het sijpelt bij ons naar bidden en nestelt zich in ons denken.

Daarom is het goed om te ontdekken wat de bodem is onder aanbidding. Waarom zou je God aanbidden en niet jezelf? We zagen al dat de bodem onder gehoorzaamheid is dat je gericht bent op de ander. Als het over God gaat noemen we dat aanbidding. Je aanbid God en daarom doe je zijn wil. Maar er zit ook nog weer een bodem onder aanbidding. De bodem onder aanbidding is dat Gods wil de oorsprong is van alles wat bestaat. Hier raken we de kern, het fundament. Openbaring 4:11 is niet alleen een prachtig lied maar ook een heel diep lied. ‘U komen alle lof, eer en macht toe, Heer, onze God, want u hebt alles geschapen: uw wil is de oorsprong van alles wat er is.’ Oftewel, de aarde bestaat omdat God het wilde. De kosmos bestaat omdat God het wilde. De mens bestaat omdat God het wilde. Maar dat betekent ook dat het helemaal niet vanzelfsprekend is dat wij bestaan. Voor hetzelfde geld was de wereld er niet geweest. Als God niet had willen scheppen dan had Hij dat niet gedaan. Je kunt je dat bijna niet voorstellen maar zo is het wel. Alles wat is en bestaat komt voort uit Gods wil. Maar als de wereld alleen maar bestaat omdat God het wilde, als ik alleen maar besta omdat God het wilde, hoe kan ik zijn bestaan dan ontkennen?

Maar waarom schiep God de aarde en de mens dan? Hij wilde dat, maar waarom? Ik denk dat we voorzichtig moeten zijn wanneer we die vraag gaan beantwoorden. Want Gods wil is veel groter en dieper dan wij ons kunnen voorstellen. Wat God daarover in de bijbel vertelt, wat Hij daarvan laat weten, is dat Hij dat deed om daardoor geëerd te worden. Als je naar de aarde kijkt en naar de enorme kosmos daar omheen, als je naar de mens kijkt, dan zie je iets van God: zijn wijsheid, zijn creativiteit, zijn almacht en zijn totaal anders zijn dan wij. Je ziet er ook Gods liefde in, dat Hij alles met aandacht en oog voor detail gemaakt heeft, met plezier zelfs. Je ziet er ook Gods trouw in, want Hij zorgt nog steeds voor deze wereld. God wil daarom geëerd worden. Wat God wil is aanbidding van, en om, zijn schepping. Zie je nu hoe het werkt? Als jij ontdekt dat je alleen maar bestaat omdat God dat wilde, dan kun je ook begrijpen dat Hij een doel heeft met jouw leven: jij bestaat zodat God geëerd wordt. En dat gebeurt wanneer jij Hem aanbidt, wanneer Hij het richtpunt van je leven is. En ja, dan wil je ook gaan doen wat Hij van je vraagt. Je wordt gehoorzaam. Als ik besta dankzij Gods wil, moet zijn wil dan niet mijn norm zijn?

Ik kan ernaar verlangen dat dit werkelijkheid wordt in mijn leven. Dat ik Gods wil doe, zo goed en volledig mogelijk. Wat moet dat mooi zijn. Maar ik weet ook -uit ervaring- dat God gehoorzamen strijd oplevert. Ik vermoed dat u en jij die ervaring ook hebt. Doen wat God van je vraagt is moeilijk. De Tien Geboden houden is al moeilijk en als je kijkt naar de samenvatting die Jezus ervan geeft, wordt het alleen nog maar moeilijker: voor God en de naaste leven. Toch heeft God de wereld daarvoor geschapen. En wanneer mensen doen wat God wil is dat zo bijzonder, dan valt het op. Het werkt dus ook echt. Als je wordt uitgescholden en je scheldt niet terug, dan valt dat op. Als jou iets wordt aangedaan maar je doet niets terug, dan is iedereen verbaasd. Als jij blijft waar je het liefst gillend weg wilt lopen, dan vragen mensen zich af waarom je dat doet. Zo wordt er iets zichtbaar van een gerichtheid op God die ertoe leidt dat je zijn wil doet. Zo krijgt God eer. Wanneer mensen niet voor zichzelf leven maar voor God en hun medemens, wordt duidelijk dat er voor hen iets of iemand is die groter is dan zij zelf en die het voor het zeggen heeft.

De andere variant -dat je jezelf het grootst vindt en jezelf aanbidt- leidt tot de dood. Want je kunt jezelf niet in leven houden. Je kunt zelf je leven niet dragen. Hier probeert de zonde zijn doorwerking te vinden in je leven: je zondige ik zet jezelf in het middelpunt. Maar deze zelfaanbidding leidt tot de dood. Ga maar eens na, de mens die zichzelf in het middelpunt zet denkt vaak niet na over het leven na de dood. Voor veel mensen bestaat dat leven niet. Dus wat zo iemand allemaal wil is begrensd tot deze wereld. De dingen die je wil bereiken, die je wil doen, die je wil hebben, die hebben allemaal hun plek in deze wereld. Maar als je eigen wil begrensd is tot deze wereld, dan houdt het daarmee ook op. Ik zeg dit niet om mensen bang te maken, maar omdat dit wel de ernst is van dit verhaal.

Maar het evangelie is dat Jezus naar de aarde is gekomen om onze blik op God te richten. Dat is hoe God ons bevrijdt van die neiging tot zelfaanbidding. In Jezus wordt een volkomen gerichtheid op God zichtbaar. Jezus aanbidt zijn Vader. Daarom is Jezus zijn Vader gehoorzaam (Hebreeën 5:8, 10:7) tot in de dood (Johannes 10:18, Filippenzen 2:8). In onze plaats brengt Jezus die volmaakte gehoorzaamheid op. Wij mogen bidden of God de Vader die gehoorzaamheid laat gelden als de onze. Zo zijn wij volmaakt gehoorzaam voor God. Dit betekent niet dat wij ons niet meer voor gehoorzaamheid hoeven in te spannen. Juist in Jezus’ volmaakte gehoorzaamheid mogen wij iets proeven van hoe mooi het is om zo te leven. Jezus is naar de aarde gekomen om onze blik op God te richten. In onze samenleving is God de deur uit gezet. Het is een soort omdraaiing van wat er gebeurde na de zondeval. Na de zondeval mocht de mens niet meer in het paradijs komen en de deur wordt bewaakt door een engel. In onze samenleving is het omgekeerd: God mag niet meer in ons paradijs komen en de deur wordt bewaakt door het menselijk denken. Gelukkig vraagt Jezus onze aandacht, trekt Hij onze blik los van deze wereld en leert Hij ons omhoog te kijken.

Hoe wordt de derde bede concreet in je leven? Het eerste is: bid dit gebed. Doe dat serieus en bewust. Wanneer je het Onze Vader bidt en dat zinnetje zegt, bedenk dan: wil ik dat echt, wil ik dat God mij helpt om zijn wil te doen? Dat is een gebed waarmee je ingaat tegen jezelf. Dat is best gek. Stel dat God je gebed verhoort, dan doe je dus niet meer wat je zelf wil maar ga je doen wat God wil. Je leven verandert. Tegen jezelf in bidden is net zoiets als je ouders vragen om jou te helpen op tijd thuis te zijn zaterdagavond. Je ouders zeggen bijvoorbeeld ‘12 uur thuis.’ Jij vindt dat lastig, het lukt vaak ook niet. En dan ga je je ouders vragen om jou te helpen om gehoorzaam te zijn: als jullie me nou eens een appje sturen om tien voor twaalf. Ik vermoed dat je ouders dat wel willen doen. Net zo is de derde bede. Je bidt: Here, wilt u mij helpen om uw wil te doen? Help mij om mijn eigen wil opzij te zetten en om te doen wat u graag in mij ziet. De derde bede is een mooi gebed. Bid het.

Een tweede concrete uitwerking van deze preek is: zet je in voor gehoorzaamheid. Probeer het echt te doen. Denk niet: er is toch wel vergeving. Dat is er wel, maar zo kun je toch niet met vergeving omgaan? Dat moet je eens proberen bij een medemens. Je doet iets wat hij of zij niet leuk vindt, je maakt excuses en vraagt om vergeving, dan doe je datzelfde toch niet direct weer? Je gaat je er toch juist voor inzetten om het niet weer te doen? Probeer je zo ook in te zetten voor het doen van Gods wil. Hoe vaker je vraagt of God je daarbij wil helpen, hoe meer je jezelf daar ook voor gaat inzetten.

Het derde is: zorg ervoor dat je Gods wil kent, dat je weet wat Hij wil. ‘Laat uw wil door mij gedaan worden’ - dan moet je natuurlijk wel weten wat God van je wil. Ik zei in het begin van de preek: denk aan de Tien Geboden en aan de samenvatting daarvan. Probeer dat ook concreet te maken voor je eigen situatie. Want er blijven heel veel vragen over: wat wil God van mij in deze situatie, en in die? Leg dat ook biddend aan God voor. God geeft daar lang niet altijd letterlijke antwoorden op. Wat helpt om een antwoord te vinden is dat je God wil eren. Dan ontstaat er een nieuwe vraag: hoe eer ik God in deze en in die situatie? Besef dat Gods wil de reden is van jouw bestaan. Hoe meer je dat beseft, hoe meer je voor Hem wil leven.

God wil je hierbij helpen, dat weet ik zeker. God wil je helpen om zijn wil te doen. Waarom leert Jezus ons hier anders om bidden? Amen.