Laatst kreeg ik een hele mooie vraag van iemand: waar zie je God als je de bijbel dicht laat? Achter die vraag proefde ik een heel diep verlangen. Een verlangen naar geloof. De jongeman die mij deze vraag stelde wilde overtuigd worden van het bestaan van God. Hij wilde iets van bewijs hebben. Ik duid dat positief: hij wil zo graag geloven. En hij zei: help me daarbij. Wijs me aan waar ik God kan zien als ik de bijbel dicht laat.

De bijbel dicht laten

Misschien denk je: wat is dat voor dwaze vraag, je moet de bijbel juist wel open doen als je God wil zien en leren kennen. Toch snap ik de vraag van deze jongeman wel. Want bijbel lezen gaat uit van geloof, namelijk dat de bijbel Gods woord is. Dus alleen voor wie al gelooft is de bijbel een boek dat bewijst dat God bestaat. Overigens vind ik dat de bijbel ook niet gelovigen zou moeten overtuigen; de bijbel is in zichzelf, als je daar neutraal naar kijkt, betrouwbaarder dan de krant die elke dag op de mat valt. Terug naar de vraag ‘waar zie je God als je de bijbel dicht laat?’ - ik denk dat de jongeman die ik sprak niet de enige is met die vraag. Ik heb de vraag in andere vormen ook wel eerder gehad. Het is ook een vraag die heel erg aansluit bij artikel 2 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis. Daar staat: je leert God kennen door twee dingen, door wat Hij doet en door wat Hij zegt. Nu gaat ds Woudt volgende week preken over artikel 3 t/m 7, dat gaat over de bijbel, over wat God zegt. Daarom concentreer ik me vanmiddag op hoe je God leert kennen door wat Hij doet. In artikel 2 wordt dat zelfs als eerste genoemd. Dat is wat mij betreft het goed recht van die vraag: waar zie je God als je de bijbel dicht laat?

God zien in de liefde van mensen

Het antwoord dat ik gaf en dat ik nu ook geef is dit: je ziet God in de liefde van mensen. Want laten we eens even meegaan in de gedachte dat de aarde is ontstaan door evolutie, zonder God. Eén van de kerngedachten van evolutie is dat de sterkste overleeft: survival of the fittest. De sterkste planten en de sterkste dieren vermenigvuldigen zich en die soort overleeft. Volgens de evolutietheorie geldt dat ook voor de mens. De sterksten overleven want het bestaan is één grote strijd om te overleven en je voort te planten. Maar waar komt dan de liefde vandaan? Dan bedoel ik niet de erotische liefde, die juist de drang tot voortplanting aanjaagt, maar ik bedoel de gevende liefde. Erotische liefde is vaak nemende liefde, maar ik heb het nu over de gevende liefde. Hoe kan het dat er mensen zijn die liefde geven die hen iets kost? In de theorie van de survival of the fittest bestaat dat niet. Die mens zou alleen maar voor zichzelf gaan vanuit zijn oer-overlevingsdrang. Daarom zeg ik: in de liefde van mensen, de gevende liefde, zie je God.

Overigens staat dit in 1 Johannes 4:12. Ik laat de bijbel dus niet dicht vanmiddag. Ik laat nu zien dat iets dat je zonder bijbel had kunnen bedenken net zo goed nog wel in de bijbel staat. In 1 Johannes 4:12 staat: ‘Niemand heeft God ooit gezien.’ Dat is het beginprobleem, in ons verlangen om te geloven zouden we God graag willen zien. Maar Hij laat zich niet zien. Niet aan ons. Sommige mensen hebben God gezien, Mozes bijvoorbeeld, maar dan ook alleen nog maar in het voorbij gaan. Het woordje ‘niemand’ geldt in ieder geval voor de mensen aan wie Johannes zijn brief schrijft. En het geldt voor ons zoals we hier bij elkaar zitten. Maar 1 Johannes 4:12 gaat verder: ‘Niemand heeft God ooit gezien. Maar als we elkaar liefhebben, blijft God in ons en is zijn liefde in ons ten volle werkelijkheid geworden.’ Hoor je het? Als mensen elkaar liefhebben, met die gevende liefde, die opofferende liefde, liefde die je iets kost, dan is God aanwezig. Wie God wil zien, iets van God wil zien, iets dat zijn bestaan bewijst, moet kijken naar de liefde van mensen. Die onlogische liefde van mensen die alleen maar te verklaren is vanuit het bestaan van God. Ik heb hier heel veel aan. Het bestaan van de liefde overtuigt me van het bestaan van God.

God zien in wat Hij doet

Nu noemt artikel 2 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis nog iets anders waardoor je God leert kennen. Artikel 2 heeft het over ‘de schepping, onderhouding en regering van de hele wereld.’ Zo zullen veel mensen dat ook in hun hoofd hebben: je leert God kennen door de schepping. Probleem hiervan is dat dit ondertussen een geloofsstandpunt is geworden. Toen de NGB geschreven werd was het geloof in God nog allesbeheersend in Europa en de enige verklaring voor het ontstaan van de wereld was die van de schepping door God. Maar wij merken dat deze redenering voor veel mensen om ons heen niet meer opgaat. Veel mensen zeggen: ik weet niet precies hoe de wereld ontstaan is –een oerknal, evolutie– maar ik geloof in ieder geval niet in een schepping door God. Dat is op zich niet nieuw. De Romeinen in de tijd vlak na Jezus kwamen ook niet uit bij God door te kijken naar de schepping. De apostel Paulus schrijft: ‘Ze hebben de waarheid over God ingewisseld voor de leugen; ze vereren en aanbidden het geschapene in plaats van de schepper’ (Romeinen 1:25) Dus God leren kennen door de schepping, of in ieder geval God gaan aanbidden door de schepping, dat gaat niet altijd op.

Nu zegt Paulus het in Romeinen 1 breder dan wij het vaak in ons hoofd hebben. Wij vatten het samen tot: God leer je kennen uit de schepping. Maar in Romeinen 1:20 zegt Paulus: ‘Zijn onzichtbare eigenschappen zijn vanaf de schepping van de wereld zichtbaar in zijn werken, zijn eeuwige kracht en goddelijkheid zijn voor het verstand waarneembaar. Er is niets waardoor zij te verontschuldigen zijn.’ Gods onzichtbare eigenschappen zijn dus zichtbaar in zijn werken, in wat Hij doet. En ja, dat is al zo vanaf de schepping. Maar dat je God leert kennen uit de schepping is een versmalling, je leert God kennen in wat Hij doet. Dat is veel breder en het is ook niet alleen iets van het verleden. Artikel 2 kent deze verbreding ook, want artikel 2 heeft het over ‘de schepping, onderhouding en regering van de wereld.’ Maar Romeinen 1 trekt het nog breder: je leert God kennen in wat Hij doet, in zijn daden. Dan denk ik dus ook aan hoe Hij iedere dag liefde bewerkt tussen mensen.

Geef je over aan de waarheid van Gods bestaan

Het punt van Romeinen 1 is dit, Paulus zegt: Gods onzichtbare eigenschappen zijn zichtbaar in zijn daden, geef je daarom over aan de waarheid van zijn bestaan. Daar gaat het om: geef je over aan de waarheid van Gods bestaan. De waarheid is dat er één God is. Eén God die alles gemaakt heeft, die ook jou gemaakt heeft. En Hij wil erkend worden. Dat is overigens niet iets egoïstisch, nee God wil door de mens erkend worden omdat dit het leven goed en mooi maakt. Dat God zegt: zie mij in wat ik doe en geef je over aan de waarheid van mijn bestaan, doet Hij omdat Hij wil redden van het oordeel dat komt over het leven waarin Hij niet erkend wordt. Vers 18 zegt: ‘Vanuit de hemel openbaart Gods toorn zich over al het kwaad en onrecht van hen die met hun onrechtvaardigheid de waarheid geweld aandoen.’ Juist omdat de mens de hemel probeert te sluiten, breekt ze open voor Gods toorn. Juist omdat de mens God wegverklaart en de schepping ziet als iets wat toevallig ontstaan is, gaat de hemel open en komt God met zijn straf. Maar ook die straf wordt vaak wegverklaard. De dood als straf van God wordt wegverklaard als een natuurlijk iets. God wil mensen redden van het oordeel dat komt over het leven waarin Hij niet erkend wordt. Daarom zegt Hij: zie mijn onzichtbare eigenschappen in wat Ik doe en geef je over aan de waarheid van mijn bestaan.

Gods eigenschappen

Wat zijn dan die eigenschappen van God? Daarmee maken we de stap naar artikel 1. Daar staat een heel rijtje, dat overigens niet perse compleet is. Er staat bijvoorbeeld niet dat God liefde is, wat letterlijk in 1 Johannes 4:16 staat, ook zijn heiligheid wordt niet genoemd, noch dat God trouw is. Laten we ook bedenken dat er menselijke woorden gebruikt worden om iets te zeggen over God. Die menselijke woorden -hoewel God ze zelf in de bijbel gebruikt- schieten altijd tekort. Als er staat dat God ‘volkomen wijs’ is, dan gaat het niet over menselijke wijsheid en dan nog 1000 keer beter. Dan gaat het over goddelijke wijsheid. Dat is een totaal andere wijsheid dan die van mensen. Met de woorden van artikel 1 weet je dus nog maar een heel klein beetje hoe God ongeveer is. Dat moet je niet vergeten als we die woorden bij langs gaan lopen. Nog een laatste vooropmerking: als wij het bij mensen hebben over hun eigenschappen dan benoemen we die eigenschappen die iemand het meest kenmerken. Iemand kan invoelend zijn en meegaand. Maar dan is hij of zij het omgekeerde dus niet, zo iemand omschrijf je niet met woorden als: zelfstandig en recht voor zijn raap. Maar voor die eigenschappen van God geldt dat Hij ze allemaal 100% is. God is 100% goed en 100% rechtvaardig. Ook zijn medelijden is 100% en ook zijn heiligheid en liefde zijn dat. Wat God is, is Hij helemaal. De eigenschappen van God worden ook wel zijn volkomenheden genoemd. Voordeel van dat woord is dat je je ervan bewust blijft dat je niet menselijk over Gods eigenschappen moet denken.

Eenvoudig

Het eerste dat artikel 1 noemt is dat God een eenvoudig God is. ‘Er is één God, een geheel enig en eenvoudig geestelijk wezen.’ Eenvoudig duidt hier niet op simpel. Zo gebruiken wij dat woord vaak, als iets eenvoudig is dan is het gemakkelijk. Eenvoud staat hier tegenover meervoud. God is niet meervoudig maar eenvoudig. Oftewel, God laat zich kennen als een God uit één stuk. Hij heeft geen meervoudige persoonlijkheid. Hij kent ook geen innerlijke tegenstrijdigheid (je ziet hoe lastig het is om iets over God te zeggen; ik ben nu vooral aan het zeggen hoe God niet is). Ik benoemde dit net ook al: er is geen spanning tussen de verschillende eigenschappen van God. Je kunt zijn liefde niet uitspelen tegen zijn heiligheid. God is één in de rijkdom van zijn verschillende eigenschappen.

Eeuwig

Vervolgens zegt artikel 1: God is eeuwig. Dat betekent dat God buiten de tijd staat. De tijd heeft geen vat op Hem. God zelf heeft de tijd geschapen. Maar zelf staat Hij daarbuiten. God wordt daarom ook niet ouder. Op aarde telt elke seconde, daarbuiten telt alleen God.

Niet te doorgronden

God is niet te doorgronden. Dat werd al duidelijk bij de vorige, Gods eeuwig zijn. Wij kunnen dat niet bevatten. Dat er geen begin en geen eind aan God is past niet in ons denken.

Onzienlijk

Vervolgens staat er: God is onzienlijk. Daar waren we al achter, wij kunnen God niet zien. In een eerdere preek heb ik gezegd: God is niet onzichtbaar, maar voor ons geldt nu dat het zien van God te overweldigend zou zijn.

Onveranderlijk

Dan komt er een mooie of misschien ook wel een moeilijke: God is onveranderlijk. Iemand zei van de week tegen me: God lijkt soms zo dubbel, eerst geeft Hij herstel en dan gaat het weer slechter. Wat moet ik daarmee, wat moet ik met zo’n God? De onveranderlijkheid van God is dat Hij trouw is aan zichzelf. Hij verandert niet in wie Hij is en wat Hij doet. God is liefde, dat verandert nooit. God wil je redden, dat verandert nooit. Natuurlijk komt God wel eens op iets terug. Via Jona zei God tegen de mensen in Ninevé: bekeer je anders kom ik met mijn straf. Als de mensen in Ninevé zich dan bekeren staat er: ‘Toen God zag dat zij inderdaad anders begonnen te leven, kwam hij terug op wat hij gedreigd had hun aan te doen, en hij deed het niet.’ Is God dan veranderd? Nee, Gods onveranderlijke doel is een einde maken aan het kwaad in mensen.

Oneindig

Vervolgens staat er dat God oneindig is, daar heb ik bij Gods eeuwigheid al wat over gezegd, dit laat ik nu verder rusten.

Almachtig

God is almachtig. Hierbij is wel gezegd: kan God een steen maken die Hij zelf niet kan optillen? Behalve dat dit spottend is, laat het ook zien dat je juist niet menselijk over Gods eigenschappen moet denken. De almacht van God is dat Hij zwak wil worden. Gods kracht is Jezus. De almachtige God laat zijn Zoon mens worden, kwetsbaar en sterfelijk. De almacht van God is dat Hij zijn vijand niet bestrijdt met overmacht maar dat Hij zijn vijand voor zich wil winnen door hem lief te hebben. Gods kracht is dat Hij niet dwingt maar overtuigt.

Wijs

Bij Gods wijsheid denk ik ook aan Jezus. Jezus wordt in de bijbel de wijsheid van God genoemd (1 Korintiërs 1:30). Dat God wijs is wil zeggen: God doorziet alles volledig, Hij taxeert alles precies zoals het is en Hij reageert daarop op een manier dat de dingen gaan zoals Hij voor ogen heeft. Gods wijze reactie op de zonde van de mens is Jezus. In Jezus’ leven en werk houdt God vast aan zijn recht, de straf op de zonde, en tegelijk kan God al zijn liefde en genade geven.

Rechtvaardig

God is rechtvaardig. Dat wil zeggen dat God doet wat je van Hem mag verwachten. Een ander woord is gerechtigheid. Stel iemand wordt onterecht opgepakt voor een misdrijf. Jaren later wordt de echte dader gepakt, die eerste komt vrij, de tweede gaat de cel in. Dan zeggen wij: eindelijk gerechtigheid, nu heeft ieder wat hij mocht verwachten. Gods rechtvaardigheid is dat Hij de mens geeft wat je van Hem mag verwachten. Namelijk: vrijspraak. Dat is toch wat je van een goed God mag verwachten?

Goed

En dat is gelijk de laatste: God is goed. Wat betekent dat? Bij mensen is dit een subjectief begrip: de een vindt een leraar goed, een ander juist niet. In het woordenboek staat bij goedheid: rechtschapenheid. Dus een goed persoon is juist geschapen, zoals een mens hoort te zijn. Maar die omschrijving kun je niet zomaar op God toepassen -rechtschapen- want Hij is niet geschapen. Dat maakt Hem zo anders dan de mens dat je niet vanuit het menselijke begrip goedheid kunt ontdekken wat Gods goedheid inhoudt. We komen niet veel verder dan stamelen. Gods goedheid wil iets zeggen als: Hij is zoals Hij behoort te zijn. In God valt het ideaal van God-zijn volledig samen met de realiteit van hoe Hij is.

Ken jij God?

Tot zover artikel 1. Of jij God kent kun je checken aan de hand van 1 Johannes 4: ‘Ieder die liefheeft is uit God geboren en kent God’ (7-8). God kennen is niet: weten hoe Hij in elkaar zit, maar het is: zijn bestaan erkennen en in verwonderde aanbidding neerbuigen voor zijn grootheid. God zegt: mijn eigenschappen zijn zichtbaar in wat Ik doe. Wij zien zijn geduld toch in het feit dat de wereld nog bestaat? Wij zien zijn creativiteit toch in de diversiteit van de schepping? Wij zien de kracht van zijn liefde toch in mensen die lief hebben en trouw zijn? Vraag je af of je God ziet in zijn daden. En vraag je af wat het met je doet dat Hij je wil redden van een leven waarin Hij niet erkend wordt. God doet er alles aan om je te overtuigen van zijn heerlijke bestaan. Laat je overtuigen.

Concreet

Waar wordt het kennen van God praktisch in je leven? Als je God kent kun je over Hem vertellen. Aan je kinderen, als je die hebt, maar ook aan mensen die God nog niet kennen: evangelisatie. Verder, hoe meer je God kent hoe meer je Hem gaat loven en prijzen. Wil je God meer loven en prijzen, zorg er dan voor dat je God beter leert kennen. Daardoor zul je ook beter met God kunnen omgaan. Hoe meer je God kent hoe beter je weet wat Hij fijn vindt. En je gaat Hem meer vertrouwen. Of je iemand vertrouwt hangt af van hoe je die persoon kent. Dat geldt ook voor God: hoe beter je Hem kent hoe meer je Hem zult vertrouwen. Er is nog een laatste ding, vanuit Romeinen 1 leer je Gods oordeel over ongeloof te aanvaarden. Dat Gods onzichtbare eigenschappen zichtbaar worden in zijn daden op aarde betekent dat niemand meer een goede reden heeft om God niet te erkennen. Laten wij oefenen met het aanwijzen van Gods onzichtbare eigenschappen, om zo steeds dieper overtuigd te raken van zijn heerlijke bestaan. Amen.